چرا بحران آب ایران فقط نتیجه خشکسالی نیست؟

به گزارش کرمان نو، ایران با کاهش تاریخی منابع آب و الگوی مصرفی فراتر از ظرفیت تجدیدپذیر مواجه است؛ سرانه آب تجدیدپذیر کشور اکنون حدود ۱۳۰۰ مترمکعب بر نفر است (پایین‌تر از آستانه تنش آبی ۱۷۰۰ مترمکعب)، و در استان‌های مرکزی مانند تهران، اصفهان، یزد و قم این رقم به ۵۰۰-۶۰۰ مترمکعب می‌رسد. هم‌زمان داده‌های شرکت آب‌وفاضلاب نشان می‌دهد مصرف خانگی ۱۹۱ لیتر در روز و مصرف مجاز ۱۳۰ لیتر است؛ فاصله‌ای که مصرف‌گرایی آب را به‌وضوح نشان می‌دهد.

نقش مصرف‌گرایی آب و فاصله با الگوی مجاز

  سرانه آب شیرین: ۱۳۰۰ مترمکعب به‌ازای هر نفر.

  استان‌های مرکزی (تهران، اصفهان، یزد، قم): سرانه ۵۰۰-۶۰۰ مترمکعب.

  شاخص‌های مصرف (دفتر مدیریت مصرف شرکت آب‌وفاضلاب):

  سرانه مصرف کل: ۲۳۳ لیتر/روز

  مصرف خانگی: ۱۹۱ لیتر/روز

  مصرف مجاز: ۱۳۰ لیتر/روز

  مصرف هر واحد خانوار: ۴۷۸ لیتر/روز

  هدررفت شبکه توزیع: ۱.۳۹ میلیارد مترمکعب آب شرب در سال (معادل تأمین نیاز سالانه حدود ۲۰ میلیون نفر).

  مقایسه منطقه‌ای: متوسط مصرف خانگی در اتحادیه اروپا ۱۱۰-۱۳۷ لیتر/روز؛ ایران ۱۹۱ لیتر/روز.

  وضعیت منابع و شاخص‌های تنش آبی در ایران

  کاهش منابع تنها دلیل بحران نیست؛ مصرف‌گرایی آب (مصرف فراتر از ظرفیت تجدیدپذیر)، هدررفت زیرساختی و برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها نقش‌محوری دارند. گزارش وزارت نیرو (۲۸ شهریور ۱۴۰۴) نشان می‌دهد بارش تجمعی در ۶ ماه نخست سال آبی ۱۴۰۴ به ۱۵۰ میلی‌لیتر رسیده که نسبت به ۶ ماه نخست ۱۴۰۳ (۲۴۷.۴ میلی‌لیتر) و میانگین بلندمدت (۲۵۱.۵ میلی‌لیتر) کاهش معنی‌داری دارد. در حوزهٔ زیرزمینی، ذخایر که زمانی حدود ۵۰۰ میلیارد مترمکعب برآورد می‌شدند، با برداشت سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب و جایگزینی ۴۹ میلیارد مترمکعب، سالانه ۵-۶ میلیارد مترمکعب کسری تولید می‌شود که طی دو دهه به بیش از ۱۵۰ میلیارد مترمکعب انباشت رسیده است.

بحران آب‌های زیرزمینی؛ خسارتی که انباشته می‌شود

نتیجهٔ ترکیب کمبود ساختاری منابع و مصرف‌گرایی آب بروز تنش آبی پایدار است: استان‌هایی با ۳۰ درصد اضافه‌برداشت (مانند تهران، قم و اصفهان) افت سطح آبخوان تا یک متر در سال و پیامدهای فرونشست زمین و خشکی چاه‌ها را تجربه می‌کنند. تا زمانی که الگوهای مصرف اصلاح نشوند، هدررفت شبکه کاهش نیابد و برداشت‌ها به زیر ظرفیت تجدیدپذیر بازنگردد، کمبود طبیعی به بحران ثابت تبدیل خواهد شد. راهبردهای موردنیاز – به‌طور خلاصه-مدیریت مصرف، افزایش بهره‌وری، کاهش هدررفت زیرساخت و اصلاح رفتارهای مصرفی است.