بافت‌های فرسوده؛ نیازمند اقدامی ضربتی

میزان مساحت بافت‌های فرسوده کشور و استان

بافت فرسوده یعنی، بناهایی که بر اثر گذر زمان، تأثیرات جوی، جابه‌جایی زمین و نگهداری نامناسب و نامطلوب دچار افت کیفی شده‌اند.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، حدود ۱۲۷ هزار بافت فرسوده و ناپایدار در کشور وجود دارد که حدود ۷۲ هزار هکتار بافت فرسوده و مابقی بافت‌های ناپایدار هستند. سهم استان کرمان بیش از چهارهزار و ۷۰۰ هکتار بافت فرسوده شهری است که در قالب  ۲ هزار و ۷۰۰ محله استان کرمان وجود داشته  و باید احیا شود.
به گفته مسوولان راه و شهرسازی، متوسط عمر ساختمان باید حداقل ۱۰۰ سال باشد، حال آنکه بیش از ۷۰ درصد ساختمان‌های بافت فرسوده، کمتر از ۵۰ سال قدمت دارند. این موضوع نشان می‌دهد که ساکنان این مناطق مشخصات و مقررات ملی ساختمان را در ساخت و سازهای خود رعایت نکرده‌اند.

چالش‌های بازسازی بافت‌های فرسوده

اولین موضوع بازسازی این بافت‌ها، وضع مالی ساکنان آن است. به گفته «کیان پور»، عضو کمیسیون عمران مجلس، بر اساس آمارها حدود ۱۹ میلیون نفر در سکونت‌های غیررسمی و فرسوده زندگی می‌کنند.
طبق پژوهش‌ها، اغلب ساکنان بافت‌های فرسوده را اقشار کم درآمد جامعه، تشکیل می‌دهند. این افراد مطمئناً از امکانات مالی لازم برخوردار نیستند تا بتوانند خانه‌های خود را نوسازی کنند. حتی اگر تسهیلاتی نیز برای این کار در نظر گرفته شود، این قشر از جامعه توان پرداخت آن را ندارند. افزایش قیمت مصالح، معضل دیگری است که گریبان گیر ساکنان این بافت‌ها شده است.
محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، معتقد است که با وجود آنکه دولت تسهیلات ۹ درصدی به ساخت و ساز در مناطق فرسوده پرداخت می‌کند اما واقعیت آن است که ارزش افزوده املاک ساخته شده در این مناطق با مناطقی تجاری قابل محاسبه نیست.

سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند در مناطق با ارزش افزوده بیشتر سرمایه‌گذاری کنند، به اضافه آن که در محیط مسکونی برخی از مناطق فرسوده کاربری مسکونی به تجاری تغییر پیدا کرده و ساکنان آن به جای واحدهای مسکونی علاقه‌مند به ساخت بافت تجاری هستند.

افزایش آسیب‌های اجتماعی در بافت‌های فرسوده

به گفته جرم شناسان، بافت‌های قدیمی و ازدحام جمعیت در برخی از نقاط، می‌تواند هر محله‌ای را به مکانی جرم خیز تبدیل کند. کارشناسان و مسوولان با استناد به آمار و ارقام معتقدند که بافت‌های فرسوده به محلی برای انجام فسادهای اخلاقی، آسیب‌های اجتماعی و جرم و جنایت تبدیل شده‌اند.
مطابق تحقیقی که در واحد علوم و تحقیقات بر روی بافت فرسوده شهر تهران، رابطه قوی بین میزان فقر فرهنگی، فقر اقتصادی، کیفیت سکونت و میزان مهاجرت با میزان آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، خشونت رفتاری، انحراف جنسی و دزدی وجود دارد.

مزایای نوسازی بافت های فرسوده شهری

با توجه به افزایش نرخ تورم در ماه‌های اخیر، وضعیت بد اقتصادی اجاره نشینان، بالا رفتن میزان اجاره‌ها، باعث اجبار قشر کم درآمد جامعه، به زندگی در چنین محل‌هایی است. پس شناسایی این بافت‌ها، می‌تواند از توسعه آنها جلوگیری کند.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، احیای این بافت‌ها، باعث رونق ساخت و ساز و تعدیل قیمت‌های مسکن خواهد شد. حتی باعث تبعیض مثبت، بین بافت‌های مرکزی و جنوبی و بافت‌های بالای شهر می‌شود.
ایجاد اشتغال از جمله مزایای دیگر نوسازی بافته‌های فرسوده است. به گفته «کیان پور»، عضو کمیسیون عمران مجلس: به طور حتم اگر بخش نوسازی بافت‌های فرسوده در کشور فعال شود، حدود یک میلیون شغل در سال فعال می‌شود و این به میزان 30 درصد اقتصاد کشور است، بنابراین باید با برنامه و ایده محکم‌تر این رویکرد پیگیری شود.
در نهایت، همان‌گونه که نمایندگان مجلس معتقدند برای توسعه و بازآفرینی شهری در بافت‌های فرسوده، علاوه بر پرداخت وام به مشوق‌های دیگری نیز نیاز است.