دسترسی خودرو برای میدان ارگ و خیابان تجلی پیش‌بینی شده است

کلنگ پروژه پیاده‌راه سازی میدان توحید و خیابان تجلی فروردین سال گذشته و در زمان شورای پنجم و شهرداری مهران عالم زاده زده شد اما تصمیم برای طراحی این میدان در دوره‌های قبل گرفته شده بود. با آمدن شورای ششم و دوره‌ی جدید در شهرداری کرمان، برخی اعضای شورای شهر اظهار نظری مبنی بر ایجاد تغییرات در طرح یا انجام دوباره مطالعات پیوست فرهنگی و اجتماعی پروژه را داشتند. حالا حدود ۱۴ ماه است که وضعیت این میدان که بیشتر کاربری‌اش تجاری است به هم خورده و کسبه را ناراضی کرده است و پیمانکار پروژه نیز خلع ید شد و شهرداری کار را به عهده گرفت. در این رابطه دکتر عباس مسعودی طراح این پروژه توضیحاتی را ارائه کرده است‌.

 

آقای دکتر لطفا توضیح دهید فرآیند طراحی میدان ارگ و خیابان تجلی چطور طی شد و چه شد به فکر پیاده‌راه کردن میدان ارگ افتادند؟

 

قبل از اینکه به این بحث بپردازیم، اجازه دهید از مقیاسی عام‌تر به مساله بپردازیم. مقوله تخصیص بخش‌هایی از شهر به حرکت پیاده و محدود کردن حرکت وسائط نقلیه شخصی در بخش‌هایی از شهر از مسائل مبتلابه در سطح جهان بوده و از دهه‌ها شاهد تجربه‌های زیادی بوده‌ایم که همواره رو به گسترش بوده‌اند.

مناطق عاری از ماشین در مقیاس‌های مختلف و اکثرا در بافت تاریخی شهرها که در آن‌ها شاهد توسعه گردشگری با رویکردهای، مختلف فرهنگی، هنری و اوقات فراغت بوده و اکثرا قلب تپنده این شهرها محسوب می‌شوند.

در ایران نیز چند سالی است که این رویکرد به شکلی فراگیر مشاهده می‌شود و خاص‌ترین نمونه آن را می‌توان خیابان ۱۵ خرداد در تهران دانست.
پروژه پیاده راه سازی میدان ارگ در کرمان، که شامل فضای مرکزی میدان، رواق دور میدان و مسیرهای مجاور آن و خیابان تجلی است. در نظر گرفتن مجموعه‌ای از معیارها مثل پیاده محوری، رونق کسب و کار، ایجاد قطب گردشگری حداقل در مقیاس کوچک، توسعه مسیر دوچرخه سواری در میدان (به عنوان بخشی از شبکه شهری دوچرخه سواری) و مهم‌تر از همه چیز ایجاد فضایی امن در میدان برای حضور خانواده

. توضیح اینکه این موارد در تلفیق با جنبه های فرهنگی، هنری و اوقات فراغت می‌توانند به کلیت این فضاها شکل مطلوبی دهند. باید توجه داشت که دخل و تصرف در هر کدام از معیارهای فوق ما را از دستیابی به نتیجه مطلوب محروم کرده و چه بسا نتایج معکوس حاصل شود. همانگونه كه عنوان شد در رابطه با موارد فوق الذکر این طرح، باید بدانیم، که مهمترین جنبه این ویژگی‌ها وجه ارگانیک کلیت طرح است، که مثال کوچکی آن را روشن‌تر می‌کند.

زمانی که نگاه‌ شما به بافت شهری ارگانیک باشد می‌توان آن را به بدن انسان تشبیه کرد، همانگونه که در بدن انسان کوچکترین تغییر منجر به بیماری یا حتی مرگ می‌شود، به همین دلیل کوچکترین تغییرات در کاربری یک بافت ممکن است تبعات زیادی را داشته باشد، این تبعات در بافت تاریخی بیشتر هم می‌شود. به همین دلیل باید خاطر نشان شود که هرگونه تغییر در عوامل فوق منجر به آسیب دیدن کل پروژه شده و آن را از اهداف اولیه خود تهی خواهد کرد.

معمولا اینگونه طرح‌ها مراحل پیچیده‌ای تا اجرا پشت سر می‌گذارند، جدا از عواملی که در فوق عنوان شد ،شکل گیری این طرح متاثر از چند عامل است، یکی طرح‌های بالا دستی و دیگری سیاستی که از شورای شهر اسبق و شورای سابق و مدیریت شهری داشته است.

این طرح بخشی از یک طرح‌ بالادستی محسوب می‌شود که به عنوان سازماندهی محله گلبازخان بوده است. البته باید توضیح داده شود که معمولا در این قبیل طرح‌ها ایده‌های کلی مرتبط با بخش‌های مختلف محدوده موضوع طراحی مطرح می‌شود و با توجه به انطباق این طرح با سیاستی که شورای محترم قبلی و مدیریت شهری وقت داشتند، تهیه نقشه‌های فاز یک و دو و به تعبیری عملیاتی کردن اهداف کلی در دستور کار قرار گرفت. باید توضیح داده شود حداقل ده جلسه بررسی طرح تشکیل شده بود که علاوه بر شهرداری و شورای محترم شهر سابق، اداراتی مانند استانداری، راه و شهرسازی و میراث فرهنگی و ادارات دیگر در کمیسیون ماده ۵ که تمامی ادارات حضور داشتند ضمن بررسی طرح بالادست که این طرح نیز بخشی از آن بود و با طی طولانی در نهایت طرح تایید شد. این مراحل نشان می‌دهد به اندازه کافی دقت و حساسیت در بررسی و تایید طرح به عمل آمده است.

آیا امکان بهسازی فضای میدان با دخل و تصرف کمتر و به گونه‌ای که نیاز به این همه تغییر باشد، وجود نداشت؟

 

همانگونه که قبلا عنوان شد همه این دخل و تصرف های مورد اشاره بخشی از یک کلیت ارگانیک بوده و به شکلی بنیادی دارای تاثیر متقابل با یکدیگر بوده اند و تمامی آن‌ها بر اساس ضرورت هایی که طرح آن از حوصله این گفتار خارج باشد لازم و ملزوم بوده اند .

ولی هر موردی که می تواند به عنوان دخل و تصرف قابل حذف مطرح شود می تواند موضوع یک بحث جداگانه باشد و بدیهی است که بسته به مورد می توان روی آن بحث کرد، ولی عنایت می فرمایید که عبارت دخل و تصرف کمتر بسیار کلی است و نمی تواند به مورد خاصی اطلاق شود.

فقط به یک مورد مختصر اشاره ای خواهیم داشت، این میدان می‌توانست با هزینه بسیار کمی و با تمیز کردن کفو جداره تبدیل به فضا که مردم نیز به هندسه آن عادت دارند اما همانطور که گفتم شورای سابق بر روی مساله پیاده محوری و ایجاد قطب گردشگری تاکید بیشتری داشتند.

وضعیت سابق میدان به نحوی بود که بعضاً افراد بزهکار نیز در میدان مشاهده می‌شدند، که برای حضور خانواده ها، بانوان یا کودکان ناامن بود. حل چنین مشکلاتی یا ایجاد فضایی فرهنگی، هنری و با تعامل اجتماعی با تغییر یا اصلاح موزاییک یا تمیز کردن کف به دست نمی‌آمد. در این طرح سعی شده تمام این مسائل رعایت شود و نیازی به تغییر در کلیات آن دیده نمی‌شود.

 

مدیریت جدید شهرداری و شورای شهر جدید به برخی جزئیات این طراحی مانند دسترسی‌ها نقد داشتند؛ آیا امکان اصلاح طرح شما وجود دارد؟

 

من در جریان این موارد نیستم و هیچ گونه مساله‌ای به من یا مشاور طرف قرارداد طراحی منعکس نشده است. وقتی مقام بالادستی در اطلاع کامل از طرح و روال تایید آن نباشد، ممکن است خواهان تجدیدنظر در طرح می‌شود که باید توجه داشت اینگونه طرح‌ها معمولاً به تمامی جنبه‌ها فکر کرده و اصلا سلیقه شخصی در آن‌ها دخیل نبوده است.

برای مثال در میدان مکان‌هایی برای فعالیت های مذهبی ، فرهنگی و هنری دیده شده که بدون ایجاد مزاحمت برای سایر فضاهای و کاربری‌ها می توانند با استقلال عمل به کار خود ادامه دهند، ضمن اینکه با ظرافت و به شکلی غیر محسوس کنترل کافی بر آن‌ها اعمال خواهد شد.

باید توجه داشت که مسائلی مانند هندسه طرح کف میدان بخش کوچکی از یک کلیت بزرگ‌تر و جامع می باشد و به تنهایی فرعی و پیش پا افتاده بوده و تنها در کلیت و زمینه طرح است که معنی می دهد. مقوله طراحی شهری را به این موارد تنزل دادن چندان درست به نظر نمی رسد. در میدان ارگ علاوه بر موارد فوق الذکر موضوعاتی مثل ایجاد امنیت و جاذبه برای حضور انسان مورد توجه قرار گرفته است.
موردی که شما در سوال به آن اشاره فرمودید بسیار عجیب است، ابتدا باید ایراد مشخص شود و طرح این مساله که امکان اصلاح ایرادی که هنوز مشخص نشده، به نوعی تناقض منطقی است. ولی قطعاً در صورتی که ایرادی وجود داشته باشد، با همفکری قابل حل خواهد شد.
ذکر یک خاطره در این مورد شاید خالی از لطف نباشد، بنده حدود بیست سال پیش از این خیابان باهنر را طراحی کرده بودم اما از بیش از صد برگ نقشه، فقط از چند تای آن استفاده شد و بجای جزییات زیادی که داشت پیاده روها را آسفالت کردند، و بخشهای اجرا شده نیز اکثراً چندان با جزئیات انطباق نداشت. به عنوان مثال در اکثر قریب به اتفاق نمونه های طراحی شهری اجرا شده در ایران تنها موردی بود که از یک خیابان اصلی یک راه دسترسی صرفا به یک مرکز مذهبی در نظر گرفته شده .

اگر چه در حال حاضر نیز مشکل ترافیکی خاصی ندارد ولی اگر جزئیات آن درست اجرا میشد و پارکینگ ها نیز به درستی اجرا می شد یکی زیبا ترین خیابانها را و به تعبیری یک الگورا در ایران شاهد بودیم لذا پیشنهاد من این است اگر جایی از طرح ابهام دارد از مشاور بخواهند که توضیح دهد و طرح را ناقص و یا با تغییر اجرا نکنند.

نگرانی‌هایی در خصوص پیاده راه سازی میدان و عدم حضور خودرو برای برخی دسترسی‌ها برای کسبه وجود دارد، آیا این طرح در این مورد دارای جزییات است؟

 

میدان ارگ و خیابان تجلی پیاده راه خواهند شد اما این به این معنا نیست که پدافند غیرعامل یا دسترسی خودرو در خیابان برای بارانداز – در ساعات خاص – دیده نشود، در گران‌ترین نقاط پیاده محور شهری در کشورهای پیشرفته که بخش عمده ای از ارزش افزوده خود را به دلیل همین پیاده محوری بدست آورده اند . همگی در ساعات روز و حضور افراد محوریت با حرکت پیاده است نتیجه نهایی این طرح یک میدان سالم و سرزنده خواهد شد البته فرصتی نیست که بخواهم در مورد جزییات توضیح دهم عناصر تشکیل دهنده این طرح قابل دفاع است در کلیت خود منطقی ترین راه حل برای خواسته ها و اهداف کلی مرتبط با میدان است .

آقای دکتر چرا این پروژه با توجه به حساسیتی که دارد بیشتر از آنچه که باید طول کشیده است؟

 

معمولا پیمانکار یک برنامه زمان بندی ضمیمه قرار داد می کند و پیشرفت کار بر اساس آن انجام میشود . باید توضیح دهم که بنده در جریان این مساله نیستم و معمولا مناسب‌تر است از مسئولان مربوطه سوال شود .فقط یک توضیح کلی باید داده شود ، در اجرای پروژه هم، معمولا به این شکل است که پیمانکار پس از مدتی که کار شروع شد باید مغایرت‌های احتمالی را اعلام کند تا طراح مشکلات را رفع کند، معمولا این زمان نباید بیشتر از یکی دو ماه اول قرارداد بیشتر طول بکشد .