زنگ هشدار خودکشی در شرق کرمان/ آسیب‌های اجتماعی جوانان را نشانه گرفته‌اند
کرمان نو- در همایش پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب خودکشی شهرستان‌های شرقی استان کرمان که با حضور مقامات قضایی، اجرایی، آموزشی و درمانی در بم برگزار شد، کارشناسان نسبت به روند رو به رشد خودکشی و کاهش سن اقدام‌کنندگان هشدار دادند.آمارهای رسمی، تغییر جنسیت قربانیان، رشد آسیب در نوجوانان و دلایل خانوادگی و عاطفی را از مهم‌ترین چالش‌های این پدیده معرفی کردند.
خودکشی، یک واکنش غم‌انگیز به معضلات اجتماعی
به گزارش کرمان‌نو، حجت‌الاسلام ابوالفضل فرحبخش، رئیس دادگستری بم روز یکشنبه در این همایش با اشاره به نقش خانواده، نظام آموزشی و اعتقادات در پیشگیری از خودکشی گفت: ضعف بنیه اعتقادی نوجوانان و آشنایی اندک آنان با مفاهیم اخروی از دلایل گرایش به آسیب‌هایی نظیر خودکشی است. با گسترش فضای مجازی، فرزندان ما به مطالبی دسترسی دارند که مناسب سن‌شان نیست، و این امر نیازمند هوشیاری بیشتر مربیان پرورشی، مذهبی و خانواده‌هاست.
وی افزود:خطوط قرمز کلامی ما در برخی موضوعات مانند مشروبات الکلی و خودکشی باعث شده آگاهی‌رسانی عمومی درباره آن‌ها کم‌رنگ شود، درحالی‌که زیر پوست جامعه این مسائل در حال گسترش است.
وی بیان کرد: بسیاری از دانش‌آموزان از حقوق و مسائل اجتماعی بی‌اطلاع‌اند. باید تعلیم از کودکی آغاز شود و مدیران نظام آموزشی تحولات ذهنی نسل جدید را بشناسند و آموزش‌های ضروری را متناسب با واقعیت‌های امروز به آن‌ها ارائه دهند.
فرحبخش با اشاره به قانون حمایت از اطفال و نوجوانان خاطرنشان کرد: در این قانون اگر دستگاهی از انجام وظایف قانونی خود نسبت به کودکان و نوجوانان سر باز زند، ترک فعل محسوب می‌شود. ما هرگز نمی‌توانیم مدعی صفر شدن آسیب‌ها باشیم، اما کنترل و کاهش آن ممکن است.
به گفته وی باید اطلس عوامل خودکشی در شرق استان تهیه و بر اساس آن راهکارها ارائه و اجرا شود. همچنین، لازم است معاونت در خودکشی به‌عنوان جرم تعریف شود تا کسانی که دیگران را تحریک یا تشویق می‌کنند، تحت پیگرد قانونی قرار گیرند.
شرق کرمان، قربانی مسیرهای قاچاق و نابرابری
در ادامه، بهنام جعفری‌زاده، دادستان بم، با اشاره به موقعیت خاص شرق استان کرمان گفت: ما در منطقه‌ای قرار داریم که کانون تلاقی آسیب‌های اجتماعی است؛ از قاچاق مواد مخدر و سوخت گرفته تا ورود غیرقانونی اتباع خارجی. این منطقه بارانداز بسیاری از آسیب‌های ناشی از موقعیت جغرافیایی است. از سوی دیگر، تبعات روانی زلزله مخرب بم نیز هنوز در جامعه باقی است.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم با پدیده خودکشی مقابله کنیم، باید ریشه‌های آن را در بستر آسیب‌های اجتماعی بشناسیم. باورهای دینی یکی از مهم‌ترین عوامل بازدارنده هستند. باید با روش‌های بومی‌شده به پیشگیری بپردازیم. آموزش، اطلاع‌رسانی و توانمندسازی اجتماعی، سه ضلع مهم برای کاهش گرایش به خودکشی هستند.
هم‌افزایی نهادها در طرح نماد و سراج
ایوب فلاحی، مدیرکل امور اجتماعی استانداری کرمان، با اشاره به برنامه‌های اجتماعی و آموزشی موجود گفت: در حوزه خانواده برنامه‌ریزی‌ها مشخص است و آموزش و پرورش نیز ظرفیت مهمی دارد. شورای اجتماعی شهرستان به ریاست فرماندار و شورای فرهنگ عمومی و سایر نهادها همه درگیر موضوع‌اند. با این حال، سن ابتلا به آسیب‌های اجتماعی در حال کاهش است و این زنگ خطری برای آینده جامعه ماست.
فلاحی با تاکید بر اهمیت طرح‌های «نماد» و «سراج» در حوزه غربالگری و مداخله، افزود: این دو طرح مکمل یکدیگرند و در قالب ائتلاف نماد اجرا می‌شوند. قرار نیست طرح جدیدی بیاوریم بلکه باید در اجرای همان برنامه‌های موجود دقت و توان بیشتری بگذاریم.
وی عنوان کرد: ما سه سطح پیشگیری در استان تعریف کرده‌ایم: سطح اول با محوریت آموزش و پرورش برای آموزش‌های اولیه؛ سطح دوم برای درمان افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند با مسئولیت دانشگاه علوم پزشکی و سطح سوم پیشگیری و اقدامات حمایتی با محوریت بهزیستی، تحت نظارت فرمانداری‌ها، معاونت سیاسی استانداری و دفتر امور اجتماعی.
وی تأکید کرد: نهادهای ذی‌ربط موظف‌اند طرح‌ها و برنامه‌های خود را برای مقابله با خودکشی تدوین کرده و گزارش دهند همچنین اعتبارات نیز با هماهنگی استانداری تخصیص خواهد یافت.
تنهایی، ناامیدی و ضعف مهارت‌های زندگی؛ بحران جامعه امروز
علیرضا وحیدزاده، مدیرکل بهزیستی استان کرمان نیز با بیان اینکه خودکشی یک پدیده اجتماعی پیچیده است، اظهار داشت: این آسیب سال‌هاست که مورد توجه است اما امروز نیاز داریم با حساسیت و دقت بیشتری به آن بپردازیم. ما با طیفی از افراد ناامید و تنها روبرو هستیم که نیاز به حمایت روانی و اجتماعی دارند.
وی تصریح کرد: در برخی از مناطق استان، آسیب‌های اجتماعی به‌صورت ملموس‌تری مشاهده می‌شود. ما نیاز به تعامل عمیق‌تری میان نهادها داریم. آموزش مهارت‌های زندگی و توانمندسازی خانواده‌ها نقش کلیدی در کنترل این آسیب دارد. باید به خانواده‌ها آموزش دهیم چگونه فرزندان خود را در مواجهه با چالش‌های روانی و اجتماعی یاری کنند.
وحیدزاده ادامه داد: شبکه خدمات اجتماعی بهزیستی باید گسترده‌تر و کارآمدتر شود. سیاست‌گذاری‌های اجتماعی باید مبتنی بر پژوهش، داده و شواهد عینی باشد. همچنین، نباید فراموش کنیم که هر اقدام برای کاهش آسیب‌ها نیازمند نگاه بلندمدت، پیوست فرهنگی و همکاری واقعی بین‌بخشی است. ما باید برای ایجاد تغییرات پایدار و واقعی در ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه تلاش کنیم. این مسأله با اقدامات نمایشی و کوتاه‌مدت حل نمی‌شود.
با نگاه دستوری نمی‌توان آسیب‌های اجتماعی را کنترل کرد
وحدت عیدی فرماندار بم نیز بر ضرورت بازنگری در شیوه‌های مواجهه با آسیب‌های اجتماعی تأکید کرد و گفت: مقابله با پدیده‌هایی چون خودکشی نیازمند نگاه عمیق، تخصصی و فرهنگی است و نسخه‌های دستوری راه‌حل این معضل نیستند.
وی با بیان اینکه ما می‌خواهیم روی مباحث خودکشی و آسیب‌های اجتماعی تمرکز کنیم، تصریح کرد: باید عوامل و ریشه‌های وقوع خودکشی را به‌درستی شناسایی کرده و سپس برای آن برنامه‌ریزی کنیم. وی افزود: موضوعاتی که منجر به اقدام به خودکشی می‌شوند، ناشی از لایه‌های مختلف اجتماعی، خانوادگی، روانی و فرهنگی هستند و باید به طور تخصصی و ریشه‌ای بررسی شوند. نگاه دستوری، نظامی‌وار یا از بالا به پایین در حل این مسائل پاسخگو نیست.
وی با تأکید بر نقش مهم نهادهای فرهنگی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اظهار داشت: اگر تنها به صدور بخشنامه و دستور بسنده کنیم، هیچگاه نمی‌توانیم ریشه آسیب‌ها را بخشکانیم. شواهد نشان می‌دهد این رویکرد تاکنون نتیجه مؤثری نداشته و امروز نیز مؤثر نخواهد بود.
عیدی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به تحولات شتابان در عرصه اطلاعات و ارتباطات گفت: جهان هر روز در حال تغییر است و اطلاعات به صورت لحظه‌ای منتقل می‌شوند. همین موضوع، ذهن نوجوانان و جوانان ما را که مانند یک لوح سفید هستند، به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد
وی افزود: سخنرانی‌ها و محتواهایی که از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی منتقل می‌شوند، ذهن و باور نسل جوان را شکل می‌دهند. اگر ما محتوا و الگوی درستی به فرزندانمان ارائه ندهیم، دیگران این کار را برایشان انجام خواهند داد. ما باید آگاه باشیم که در حال رقابت با جریان‌های فرهنگی بسیار گسترده و بعضاً مخرب هستیم
فرماندار بم تأکید کرد: اگر ذهن جامعه را به درستی هدف‌گذاری نکنیم، جامعه به سمتی خواهد رفت که ما نمی‌خواهیم. این وظیفه ماست که با تولید محتوای مفید، گفت‌وگوی مؤثر و آموزش مستمر، آینده جوانان این سرزمین را از مسیر آسیب و انحراف دور کنیم.
آمارهای نگران‌کننده؛ نوجوانان در خط مقدم آسیب
خانم سرحدی، مدیر گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی بم، نیز آمار دقیقی از وضعیت خودکشی ارائه داد و گفت: در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ تعداد ۳۷۲ مورد اقدام به خودکشی ثبت شده که منجر به ۹ فوتی شد. در مدت مشابه سال گذشته، ۳۵۴ اقدام و ۱۱ فوتی ثبت شده بود. بیشترین آمار اقدام مربوط به نوجوانان ۱۵ تا ۲۴ سال است، که متأسفانه در حال کاهش به زیر ۱۴ سال نیز است.
وی افزود: علل اصلی اقدام به خودکشی شامل اختلافات خانوادگی، شکست‌های عاطفی، اختلالات روان، ازدواج اجباری و اعتیاد بوده‌اند. در موارد منجر به فوت، نقش شکست عاطفی، اختلالات روانی و درگیری‌های خانوادگی پررنگ بوده است.
رئیس آموزش و پرورش بم: حرف نزنیم، عمل کنیم
حسین‌الله‌آبادی‌نسب، رئیس آموزش و پرورش بم نیز با انتقاد از وضعیت موجود گفت: همه خوب حرف می‌زنند، اما دانش‌آموزان ما عمل ما را می‌خواهند ببینند. باورهای دینی و اعتقادی ضعیف شده و این مشکل بزرگی است. ما طرح مسجد محله را در مدارس اجرا کردیم که نتایج بسیار خوبی داشت.
وی با بیان اینکه همکاری ارگان‌های مختلف نیازمند ساختار مشخص است، گفت: طرح نماد جامع‌ترین سند همکاری بین‌بخشی است که باید به‌درستی اجرا شود. حضور قاضی در مدارس و استفاده از ظرفیت همسالان در طرح یاریگران زندگی بسیار مفید بوده است. باید از هر دستگاه یک نماینده تعیین شود تا برای رسیدگی به مشکلات نیازی به مراجعه دائم به روسای ادارات نباشد.
پیشگیری، یک اولویت توسعه‌ای است نه فقط بهداشتی
دکتر علی رادفر، رئیس دانشگاه علوم پزشکی بم، ضمن ارائه رویکرد علمی و راهبردی در برخورد با موضوع گفت: خودکشی و دیگرکشی با یکدیگر ارتباط دارند و باید به آن به‌عنوان یک مسأله چندبعدی نگاه کرد. رویکرد ما باید بر اساس شواهد، پژوهش‌محور، و با مشارکت تیم‌های محله‌محور باشد.
وی افزود: در دانشگاه علوم پزشکی، تمام برنامه‌ها باید مداخله‌ای، مستمر و مبتنی بر واقعیت‌های اجتماعی باشند. آسیب اجتماعی فقط موضوع بهداشتی نیست، بلکه موضوع توسعه‌ای است، چون توسعه پایدار بدون انسان سالم ممکن نیست. ما باید این نگاه را در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اجرایی نهادینه کنیم.