بم، الگوی ملی شهرستان‌شناسی شد | از مطالبه‌گری فرهنگی تا حفظ هویت تاریخی شرق کرمان
کرمان‌نو- بم به عنوان نخستین پایلوت «مرکز شهرستان‌شناسی» کشور معرفی شد؛ نهادی فرهنگی با هدف مستندسازی میراث تاریخی، ترویج هویت بومی، مطالبه‌گری فرهنگی و تقویت اقتصاد گردشگری شرق استان کرمان. این مرکز در تلاش است نقش جدیدی در توسعه فرهنگی و اجتماعی منطقه ایفا کند.
به گزارش کرمان‌نو، ارش شکیبایی مجد، مدیر انجمن بم‌شناسی، روز سه‌شنبه در نشست بررسی فعالیت‌های این مرکز در محل فرمانداری بم گفت:طرح تشکیل مراکز شهرستان‌شناسی سال گذشته با پیشنهاد بنیاد ایران‌شناسی و همراهی استاد گلاب‌زاده مطرح شد و با توجه به ظرفیت‌های منحصربه‌فرد بم، این شهر به عنوان نخستین مرکز شهرستان‌شناسی کشور انتخاب شد.
وی با اشاره به اینکه مقرر شد این طرح در سراسر استان توسعه یابد و بم به‌عنوان الگو و پایلوت، مسیر اجرای آن را ترسیم کند افزود:مرکز کرمان‌شناسی در سال ۱۳۶۸ شکل گرفت و پس از آن، بنیاد ایران‌شناسی کشور تأسیس شد. مصوبات شورای عالی کرمان‌شناسی باعث ایجاد نهادهایی مانند سازمان اسناد ملی و دانشکده هنر شد. اکنون بم‌شناسی می‌خواهد با تکیه بر این تجربه، هویت فرهنگی شرق کرمان را احیا کند.
بم‌شناسی؛ نهاد مطالبه‌گر نه موازی‌کار
مدیر انجمن بم‌شناسی با تأکید بر اینکه این مرکز رقیب دستگاه‌های فرهنگی نیست، گفت:بم‌شناسی قرار نیست وظایف اداره فرهنگ، میراث یا شهرداری را تکرار کند؛ بلکه نهادی مطالبه‌گر است که می‌خواهد کاستی‌ها را یادآوری و مسیر همکاری را هموار کند. ما به دنبال گفت‌وگوی بین‌نهادی و باز کردن گره‌های فرهنگی هستیم.
شکیبایی با اشاره به نمونه‌ای از این مطالبه‌گری اظهار داشت:سال گذشته یادداشتی درباره خطر خروج باغ‌شهر بم از ثبت جهانی منتشر کردیم که با واکنش جدی دادستانی، دادگستری و فرمانداری روبه‌رو شد و در نهایت طرح تفصیلی شهر پس از پنج سال ابلاغ شد. این تجربه نشان داد که نقد سازنده می‌تواند منشأ تحول باشد.
وی ادامه داد:در زمینه اقتصادی نیز، با همکاری اتاق بازرگانی، در حال پیگیری ثبت ملی خرمای مضافتی بم هستیم. ثبت این برند نه تنها ارزش صادراتی محصول را بالا می‌برد بلکه هویت اقتصادی کشاورزان منطقه را تثبیت می‌کند.
حمایت از اهل قلم و پژوهشگران محلی
وی از راه‌اندازی «انتشارات بم‌شناسی کرمان» خبر داد و گفت:این انتشارات آماده است برای پژوهشگران حوزه تاریخ، فرهنگ و ادبیات، مجوزهای لازم از جمله فیپا و شابک را رایگان اخذ کند، خدمات ویرایش و صفحه‌آرایی ارائه دهد و در صورت ارزشمند بودن اثر، از چاپ آن حمایت کند.
وی افزود:به‌زودی کتاب بم در آینه گردشگری و صنعت با مقدمه استاد گلاب‌زاده و فرماندار بم منتشر و همزمان با افتتاح دفتر دائمی مرکز بم‌شناسی رونمایی خواهد شد.
قاسمی: بم‌شناسی فرصتی برای هم‌افزایی ادارات فرهنگی است
در ادامه نشست، محسن قاسمی، مدیر پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی، گفت:تشکیل مرکز بم‌شناسی یک فرصت کم‌نظیر برای هم‌افزایی بین دستگاه‌های فرهنگی است. این مرکز می‌تواند محور تبادل اطلاعات، برنامه‌ریزی مشترک و سامان‌دهی فعالیت‌های فرهنگی شهرستان باشد.
وی تأکید کرد:بم تنها محدود به محدوده اداری امروز نیست؛ گستره فرهنگی آن از خراسان تا فارس امتداد دارد. ضروری است مستندسازی تاریخ شفاهی به سرعت آغاز شود، زیرا با از دست رفتن نسل قدیمی، بخشی از حافظه تاریخی منطقه نیز از بین می‌رود.
قاسمی پیشنهاد داد: استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و دانشجویان برای گردآوری اسناد و تصاویر تاریخی و تحقیق درباره صنایع بومی چون حنا، ریسندگی و قالیبافی می‌تواند دانش بومی منطقه را زنده کند.
فرماندار بم: بم‌شناسی باید هویت شرق کرمان را زنده کند
وحدت عیدی، فرماندار بم، با تقدیر از استاد گلاب‌زاده و همراهی مسئولان فرهنگی استان گفت:هدف از تشکیل مرکز بم‌شناسی، جلوگیری از مصادره فرهنگی و حفظ اصالت آثار تاریخی و ناملموس این دیار است. تجربه جهانی ثبت بازی چوگان نشان داد اگر خودمان هشیار نباشیم، دیگران میراث ما را به نام خود ثبت خواهند کرد.
وی با اشاره به ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری شهرستان افزود:بم با داشتن ۳۷ اثر ملی و چهار اثر ثبت جهانی از جمله ارگ تاریخی، تل آتشین، دارستان و باغ‌شهر بم، جایگاهی بی‌بدیل در کشور دارد. این مرکز باید در معرفی، مستندسازی و جذب حمایت‌های بین‌المللی نقش محوری ایفا کند.
بم‌شناسی؛ پلی میان فرهنگ، اقتصاد و توسعه
فرماندار بم تأکید کرد:مرکز بم‌شناسی فقط یک نهاد فرهنگی نیست، بلکه پلی میان فرهنگ، اقتصاد و توسعه است. جهانی بودن بم باید از شعار خارج شود و به عمل فرهنگی و اقتصادی تبدیل گردد. بم‌شناسی می‌تواند آغازگر این مسیر باشد.
براساس این گزارش، راه‌اندازی مرکز بم‌شناسی، نقطه عطفی در تاریخ فرهنگی شرق کرمان است؛ حرکتی که با هدف احیای میراث بومی، حمایت از پژوهشگران، توسعه گردشگری و تقویت اقتصاد فرهنگی آغاز شده و می‌تواند الگویی برای دیگر شهرستان‌های کشور باشد.