مرکز دوست دار کودک مشتاق مدرسه ای متفاوت در کرمان

کودکانی که اغلب فرزند مهاجران افغان هستند. البته پارسال ۲۰ درصد دانش آموزان این مدرسه را مهاجرین سیستانی و شهدادی تشکیل دادند، که به هر دلیل شناسنامه نداشتن و جالب اینکه این دانش آموزان از آشکار کردن هویت ایرانی خود سرباز می زدند چون برای آنها اینکه بگویند ایرانی نیستند راحت تر از این بوده که بخواهند توضیح بدهند چرا شناسنامه ندارند.

وارد این مدرسه که می شوی خبری از تحکم، تنبیه، اضطراب، نمره و رقابت نیست ساختمان مدرسه شامل یک سالن بزرگ است که در یک سمت تعداد ۱۵ تا ۲۰ نفر دختر پایه پنجم روی فرش کف زمین نشستند، سن دو سه نفرشان از دختر کلاس پنجمی بیشتر بنظر می رسد و روپوش سرمه ای و مقنعه مشکی به تن دارند، در حالیکه بقیه دخترها مانتو رنگی و مقنعه  سفید به سر دارند. یک نکته در همین ابتدا بگویم در این مدرسه دخترها و پسرها کنار یکدیگر درس می خوانند، فرم لباس اجباری نیست. اما بچه ها برای اینکه دوست دارند هویت دانش آموز داشته باشند، مانتو و مقنعه می پوشند.

کلاس این دانش آموزان در سالن تشکیل شده، در سمت دیگر سالن رویا اخلاص پور مدیر مدرسه و یک خانم دیگر مشغول انجام کارهای ثبت نام بچه ها هستند. با وجودیکه چند هفته از مهر گذشته هنوز بعضی از بچه ها برای ثبت نام مراجعه می کنند، این دانش آموزان تمام شهر را گشتند و هیچ جا حاضر به اسم نویسی اینها نشدند. اینجا تنها جایی است که با هر شرایطی کودک را می پذیرند.

این ساختمان چند اتاق در طبقه همکف و چند اتاق در طبقه اول دارد . بچه ها در اتاق های مختلف ساختمان همگی کف زمین نشستند و راجع به موضوعی که معلم مطرح کرده، دوستانه تبادل نظر می کنند. در چهره هیچ کدام از کودکان اضطراب دیده نمی شود. از بچه ها می خواستم خودشان را معرفی کنند، یک دختر شیطون ۷ تا ۸ ساله گفت نه اول تو خودت را معرفی کن، وقتی گفتم خبرنگارم، گفت وای جدی تا حالا ندیده بودم، آخه خبرنگارا تو تلویزیون هستند.

 نقاشی ها و نوشته های بچه ها به دیوار کلاسها روح بخشیده، جملاتی منحصر بفرد که اولین بار در یک مکان آموزشی دیدم. مثلا در یکی از کلاس ها نوشته بود: «عزیزم وقتی وارد این کلاس می شوی تو مهم، دانشمند، کاشف، دوست داشتنی و قابل احترام هستی، به کلاس خودت خوش آمدی». یا جای دیگری با خط خود بچه ها  نوشته بود: «شادی کجاست، جایی که همه ارزشمند هستند». و یک جمله دیگر: «تنها یک نژاد وجود دارد و آنهم نژاد انسانیت است».

اینجا ایرانی و افغانی مطرح نیست، چهره کودکان برایم آشناست. اغلب این بچه ها متولد ایران هستند، همینطور والدین بیشتر آنها متولد کشور ما هستند، در مواردی هم مادر ایرانی است.

شروع مدرسه با کودکان کار

رویا اخلاص پور از این مدرسه می گوید که حدود ده سال پیش زیر نظر انجمن دوستداران کودک کرمان تاسیس شد. این انجمن یک سازمان غیر دولتی است که سال ۷۸ با کمک مربیان پیش دبستانی راه اندازی شد، کارشناسانی از بهزیستی هم حمایت کردند. دو یا سه سال یکبار با انتخابات هیات مدیره انجمن تغییر می کند.

به گفته اخلاص پور این فضا مدیون رویکرد دکتر سیامک زند رضوی به مساله اجتماعی است. در ابتدا با کودکان کار شروع کردیم، زیرا از دید انجمن بهترین کمک به این کودکان فراهم کردن فرصت سوادآموزی بود. آن زمان کودکان کار را در خیابان می دیدیم، ۲۵۰ نفر را شناسایی کردیم. بعد که بیشتر با این بچه ها آشنا شدیم تازه متوجه کودکان کار خانگی شدیم. دخترانی  که پته می دوختند یا به پسته پاک کنی مشغول بودند. به سختی والدین را راضی کردیم که اجازه مدرسه آمدن را به دخترانشان بدهند.

 وی اضافه کرد که معلمین این مدرسه ۲۰ نفر هستند، ۱۰ نفر حقوق می گیرند و بیمه هستند (حقوق ما پایین است). سایر افراد  برای کارآموزی می آیند. البته تا حالا کسی نبوده اینجا کارآموزی آمده باشد و بیرون او را نپذیرند. مدرک اینجا در بین مهدکودک ها و مدارس اعتبار بالایی دارد، مدرسین ما اغلب مدرک فوق لیسانس دارند.

او می گوید که دراین مدرسه کتابهای دولتی تدریس نمی شود، آموزش و پرورش گفت اگر از کتابهای رسمی استفاده  کنید و اتفاقی بیفتد مثلا آتش سوزی شود مسببش ما خواهیم بود. البته این موضوع فرصت خوبی برای مدرسه پیش آورد، این بچه ها وقت کمی دارند، هر دانش آموز ۲ساعت و ۴۵ دقیقه در مدرسه حضور دارد و فرصت برای تدریس کتابهای رسمی نیست. کتابهای این مدرسه آموزش پیوسته ای ارائه می دهند، معلم ما وقتی شعر فردوسی را به کودکان درس می دهد، بحث دین را هم  که در شعر مطرح است بیان می کند. به جغرافیا هم گریزی میزند، با توجه به این بیت شعر مرز ایران آن زمان کجا بوده که اکنون دیگر آنجا ایران نیست.

وقتی از آب حرف می زنیم، جوشش آب از چشمه، علم است، اما اشاره به صرفه جویی موضوع اجتماعی است و یا اشعار راجع به آب ادبیات هستند. نحوه تدریس ما بدین گونه است.بسیاری از متخصصین آموزشی به نحوه گسسته تدریس در مدارس رسمی انتقاد دارند. کشورهای پیشرفته در زمینه آموزش مثل فنلاند یا سوئد ۶ تا ۹ سال ابتدایی آموزش پیوسته ای دارند. زندگی ما پیوسته است. ما اینجا بچه ها را اجتماعی می کنیم. البته کتابهای مدرسه دولتی در سبد معلم ما هست و سعی می شود آموزش کاملی ارائه شود.

اخلاص پور راجع به آموزش دین می گوید که دراین مدرسه مذاهب گوناگون سنی و شیعه را داریم، اصلا وارد مقوله دین مشخصی نمی شویم، به بچه ها احترام گذاشتن را می آموزیم، دعا کردن را یاد می دهیم. صدقه دادن که لزوما پول هم نیست، مثلا دانش آموز می تواند کار دست انجام دهد و به افراد هدیه کند.

 وی با اشاره به هزینه تحصیل این دانش آموزان افزود که شهریه هر دانش آموز برای سال تحصیلی ۲۰۰ هزار تومان است و تمام هزینه ها شامل کتاب، مداد دفتر، هزینه های اردو و… را مدرسه می پردازد. حدود ۵۰ درصد دانش آموزان قادر به پرداخت شهریه نیستند. مردم مرکز مشتاق را شناختند، حامی دانش آموز می شوند.

آموزش بدون خشونت

به گفته زهرا قاسم زاده از آموزشگران این مرکز تاکید بر آموزش بدون خشونت است. این ایده را چند سال پیش آقای دکتر زندرضوی با استفاده از نظریه مارشال روزنبرگ در زمینه آموزش محبت آمیز به کودکان و زندگی بدون خشونت مطرح کرد و همه کادر مرکز سعی در پیاده نمودن این ایده دارند. حتی دانشجویانی که برای کار تحقیقی خود به مرکز می آیند، ابتدا کتاب آموزش محبت آمیز روزنبرگ را مطالعه کرده و سعی می کنند ایده های آن را در زمینه آموزش کودکان به کار ببندند.

 او می گوید که در مرکز تحقیر، توهین، تنبیه و هر چیزی که شخصیت کودکان و احترام به او را خدشه دار کند نداریم. سعی می کنیم از خشونت بین کودکان هم جلوگیری کنیم. به کودکان احترام به خود، دیگران، مرکز و محیط اطراف مرکز که در اصطلاح اجتماع محلی نامیده می شود را آموزش می دهیم.

وی افزود تلاش ما بر این است که جو دوستانه و صمیمی داشته باشیم. آموزشگران سعی می کنند اگر کودکان در هر زمینه ای مشکل داشته باشند، کمکشان کنند. جو آن قدر صمیمانه است که کودکان به جای خانم معلم به ما خاله می گویند.

قاسم زاده در مورد نحوه ارزیابی وضعیت تحصیلی دانش آموزان این مرکز می گوید که در مرکز ما فصل امتحانات و استرس مربوط به این دوران را نداریم. آموزشگران در طول سال وضعیت کودکان را دیده بانی کرده و آنها را ارزیابی می کنند و با توجه به پیشرفت کودکان در طول سال تحصیلی در نهایت به آنها کارنامه ای توصیفی داده می شود که نشان دهنده پیشرفت کودکان در هر یک از مهارتهای ریاضی، فارسی، علوم و دانش اجتماعی است.

از مدرسه که بیرون آمدم حس خوبی داشتم. تجربه متفاوتی از حضور در جمعی که توجه به انسانیت در آنجا موج میزد. افرادی که از با هم بودن انرژی می گرفتند. امیدوارم که باز هم چنین اتفاقاتی بیفتد ما به صرف انسان بودن به یکدیگر کمک کنیم.