کاهش جرم و جنایت نیازمند توجه به رفاه اجتماعی

کمتر از یک هفته است که نه تنها استان کرمان بلکه کل کشور از شنیدن خبری هولناک متاسف و شگفت زده است. فردی از اهالی روستای «جهان آباد فهرج» خانواده همسرش که اتفاقا خانواده خاله اش نیز بودند را به گلوله بست و ۱۰ تن را به قتل رساند و ۴ نفر نیز زخمی شدند. این جنایت عجیب و هولناک سزاوار بررسیهای فروانی است. آیا این فرد بیمار روانی است؟ جامعه در بروز این رفتار و بزهکاریهای پیشین وی چه نقشی داشته است؟ کرمان نو در گفتگویی با جعفری صدر روانشناس و استاد دانشگاه به واکاوی علل این جنایت پرداخته است.

“عظیمه جعفری صدر” دكتر روانشناس و استاد دانشگاه معتقد است که برای بررسی این مساله باید نگاهی همه جانبه داشته باشیم. این فرد به دلیل بزهکاریهای پیشین و سابقه زندان، اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارد. شاید در دوران نوجوانی هم مرتکب بزهکاریهایی شده باشد. حتی اگر در بررسی وضعیت او برچسب اختلال روانشناختی وشخصیتی بزنیم، باید از لحاظ فرهنگ بومی منطقه را هم بررسی کنیم. بر اساس شواهد، جامعه چه تاثیری در وضعیت فعلی وى داشته است؟ جامعه چقدر آثار بیماری او را نادیده گرفته است؟ از لحاظ روانشناختی این فرد رفتارهای پارانوییدی نشان می داده است، اما در طایفه این فرد را با غیرت می دانستند. هنوز در جامعه ما تفکیک بین تعصب ، شک ها و سوظن ها مشخص نیست.

از طرفی قاتل سابقه زندان دارد، بعد آزادی از زندان چه پیشگیری در مورد وی انجام گرفته است؟

آیا او آموزشی دریافت کرده ؟آیا تحت نظر یک مددکار  یا روانشناس بوده است؟ بدليل مشکلاتی که زندان رفته بوده درمان شده است؟ آیا بعد از درمان، وارد جامعه شده یا پس از خروج از زندان انتقام جویی بیشتری در ذهنش رشد کرده است ؟

این استاد دانشگاه مى گويد اگر از بعد جامعه شناسی مسئله را نگاه کنیم، می بینیم که این فرد از روزهای قبل خانواده همسرش را تهدید می کرده است. با توجه به سابقه این فرد  آیا این تهدید جدی گرفته شده است؟ هنوز به نظر می رسد در آن منطقه با توجه به فرهنگ بومی به بزرگان طایفه خود بیشتر از نیروی انتظامی اعتماد دارند.  به همین دلیل  قربانیان اصلا این تهدیدها را به نیروی انتظامی گزارش نداده و آن را جدی نگرفته اند. فرهنگ بومی این مناطق خیلی قویتر است و این تفکر وجود دارد که باید مشکلشان را  خودشان حل کنند، پس خودشان هم  اقدام می کنند.

اين متخصص روانشناسی اعتقاد دارد که ما می توانیم بگوییم این فرد شاید مشکلات روانی و یا اختلالات رفتاری داشته اما  نقش جامعه را نباید ندیده بگیریم. زمانی که در جامعه ای می بینیم این قضایا پررنگ می شود مثلا اگر در یک محیطی ببینیم موش ، سگ و گربه زیاد است، اولین موضوعی که به ذهن می آید این است که بهداشت محیط درست رعایت نشده است. وقتی در جوامع آمار جرم و جنایت بالا می رود این نشان می‌دهد  که توجه ما به مسائل تربیتی کم شده است.

  “عظیمه جعفری صدر” گفت:”فقر و بیکاری از عوامل بسیار مهم وقوع جرم به ویژه در طبقه پایین دست جامعه است. در پژوهشی که سال ۸۳ آقای صادقی و همکارانش انجام دادند افزایش میزان فقر و نابرابری درآمدی باعث افزایش در نرخ سرقت شده است که از عوامل موثر در قتل هم در کشور محسوب می شود . در بررسی چنین بزهکاری هایی می بینیم که فقر، انتقام، مهارتهای ضعیف والدین، پرخاشگریهای افراد و خشونتهای رفتاری که در فیلمها و سریالها می آموزند همه و همه تاثیر گذار هست. وقتی شخصی در فیلم می بینند که  قهرمان فيلم تفنگ در دست همه را می کشد او این کار را راه حل  دانسته و  به انتهای قضیه فکر نمی کند، فکر انتقام جویی و نفرت است.”

جعفری صدر در پاسخ به این سوال که آیا متهم فهرج دچار جنون آنی شده  است؟ گفت که در رفتار جنایی یک کنش ارادی از فرد سر می زند  زیرا او در موقعیتی قرار گرفته که با درک آن خود را  مجاز به ارتکاب می‌داند، هر چند این کنش او برخلاف هنجارها و ارزشهای جامعه است. مثلا این قاتل خود را مجاز  دانسته  که تک تک افراد این خانواده را نابود کند.

این استاد دانشگاه بر پیشگیری تاکید دارد و می گوید حالا که اتفاق افتاده چکار باید بکینم ؟ باید پیشگیری صورت بگیرد تا از وقوع فجایع بعدی جلوگیری شود. اینجاست که باید بر آموزش ها برای پیشگیری تاکید کنیم. آموزش فرزند پروری و مهارتهای زندگی، چرا که  هیچ کس ذاتا مجرم نیست شاید افکار جرم ساز در ذهن همه افراد باشد اما این مهم است که بتوانیم این را کنترل و مدیریت کنیم. علت و انگیزه جرم ها را بررسی کرده و بعد راههای پیشگیری را مورد نظرقرار دهیم. وقتی این اتفاق در مناطق خاصی می افتد  شرایط منطقه را بررسی کنیم. بطور مثال این مناطق خاص از لحاظ درآمد پایین تر بوده و  فقر و بیکاری یکی از عوامل جرم زا است.پس  باید این مساله را جزء اهدافمان قرار دهيم. باید محیط آرام و سالمی در خانواده ها وجود داشته باشد در محیطهای فقیر به فکر تامین مسکن بوده و به نیازهای مادی و معنوی جوانان و نوجوان در این مناطق توجه شود. آموزش و پرورش مناسب وجود داشته باشد. این راهکارها موارد ارتکاب جرم را پایین می آورد در حقیقت نیاز است که در چنین مناطقی رفاه اجتماعی بالا برود.