گسل کوهبنان؛ غولی که خواب ندارد

اگرچه زمین لرزه اخیر خسارت جانی نداشت اما اغلب خانه‌های نامقاوم منطقه از جمله 80 درصد منازل مسکونی روستای جور تخریب شدند.

همچنین به بناهای تاریخی کوهبنان 20 تا 80 درصد آسیب وارد شد.

گسل کوهبنان نشان داده از خطرناک ترین گسل های استان کرمان است.

براساس گزارشی که مرکز زمین شناسی استان کرمان پس از زمین لرزه اخیر کوهبنان منتشر کرده، این گسل در حاشیه جنوب شرقی خرد قاره ایران مرکزی در بین بلوك طبس و بلوك یزد از شمال غربی کرمان تا شمال غربی بهاباد واقع در شرق بافق با طول 240 کیلومتر و امتداد شمال غربی – جنوب شرقی ادامه دارد.

در این گزارش تاکید شده که این گسل یکی از لرزه خیزترین روندهای ساختاری در استان کرمان و شرق بافق یزد به شمار می‌آید.

براساس گزارش مرکز زمین شناسی، گسل کوهبنان از قطعات مختلفی تشکیل شده است.

دسته اول: قطعات گیسک، در تنگل، شمال غربی ده زوئیه، خان مکان- طغرالجرد و چرمیز که دارای بیشترین فعالیت زمین ساختی بوده اند.

دسته دوم : قطعات خانوك، ریگ آباد، داهویه، کتگوئیه، گزوئیه، اپانگ سرباغ، ده زوئیه، جنوب خاور گوار، درجزری – درهود، پسندو – باب خام و فخرآباد، بنستان، خوش آباد، حسین آباد I و II وکوه سرخ III و II و I و کوه سه گوش که دارای زمین ساخت فعال بوده اند.

دسته سوم : قطعات غربی کتگوئیه، عباس آباد، بخش جنوب شرقی درگز – گودگز ، گوار و کوهبنان دارای زمین ساخت نسبتاً فعال بوده اند.

دسته چهارم : قطعات رشک، دشت خان، بیروئیه و اسدآباد دارای کمترین فعالیت زمین ساختی بوده اند.

نکته مهمی که در این گزارش به آن اشاره شده، احتمال فعالیت لرزه‌ای قطعاتی از این گسل است که تاکنون فعالیت لرزه‌ای نداشتند اما جزو قطعات فعال به حساب می‌آیند. آنجا که پژوهشگران مرکز زمین شناسی کرمان نوشتند: «قطعات خیلی فعال و فعال براساس شاخص های زمین ریخت و زمین ریخت ها بیشتر قطعاتی بوده که در آنها زلزله های تاریخی و دستگاهی گزارش شده است که این خود هماهنگی مطالعات ریخت زمین ساخت را با فعالیت لرزه ای قطعات گسلی نشان می‌دهد. اما قطعات فعالی بوده که تاکنون هیچ فعالیت لرزه ای دستگاهی نداشته اند. این موضوع به دو صورت قابل توجه است . نخست اینکه در آینده احتمال رویداد زمین لرزه روی این قطعات وجود دارد و دوم تا حدی ناهماهنگی احتمالی را بین مطالعات ریخت زمین ساخت با فعالیت لرزه ای قطعات گسلی نشان می دهد. بنابراین باید شاخص های ریخت زمین ساخت را در ارزیابی سطح فعالیت لرزه ای جوان گسل ها با احتیاط کامل به کار برد.»

تاریخچه لرزه خیزی گسل کوهبنان

گسل کوهبنان در 200 سال گذشته چندین زمین لرزه بالای 5 ریشتری را به وجود آورده است که نشان می دهد این غول، خواب ندارد.

زمین لرزه 28 دی 1242 چترود

زمین لرزه ویرانگری در شب 7 شعبان 1280 ه.ق (1242 ه.ش) تلفات انسانی بسیاری را در چترود و آبادی هایی که در شمال شرق دشت قرار داشتند، به بار آورد. این زلزله آسیب های چشمگیری به کرمان رسانید به طوری که ایوان جامع مظفر فروریخت و به دیوارهای قبه سبز آسیب رسید. بزرگای این زلزله را 6 ریشتر تعیین کرده اند.

زمین لرزه 24 مرداد 1250 چترود

این زمینلرزه در کرمان احساس شد اما خسارتی در کرمان به بار نیاورد اما موجب ویرانی تعدادی از دهات و خرابی بعضی از قنوات شد.

زمین لرزه اردیبهشت 1254 کوهبنان

این زمین لرزه باعث خشک شدن چشمه ها در طغرالجرد و خسارت دیدن خانه های دهکده رشک گردید. روستای واسط نیز ویران شد.

زمین لرزه 28 اردیبهشت کوهبنان

این زلزله در 140 کیلومتری کرمان حوالی کوهبنان رخ داد.

زمین لرزه 2 خرداد 1276 کرمان چترود

این زمین لرزه خانه های سرآسیاب و بیشتر آسیاب های این منطقه را ویران کرد. منابع تأمین آب قطع شد و بیشتر مردم کرمان به حومه شهر پناه بردند. در کرمان چند نفر کشته شدند و به چندین ساختمان همگانی و شخصی آسیب های تعمیر ناپذیری رسید. گنبد قبه سبز فروریخت و به ساختمان باغ ناصریه و سقف تکیه تعزیه نیز آسیب رسید. پس از رویداد زلزله، روستاهای پیرامون چترود متروك رها شده و بازماندگان زمین لرزه در کرمان استقرار یافتند. بزرگای این لرزه را 5.5 ریشتر مشخص کرده اند.

زمین لرزه 29 آذر 1356 گیسک زرند

هنگام شب زمین لرزه ای که پیش از آن دو پیش لرزه نیرومند روی داد، چند روستا را در منطقه زرند ویران کرد. این زلزله با حدود 665 نفر کشته و 260 تن مجروح همراه بود. زمین لرزه گیسک زرند روستاهای در تنگل، گیسک و سرباغ را ویران کرد و خاستگاه آن بخشی از گسل کوهبنان بود. بزرگی این زلزله 5.5 تا 5.8 ریشتر تعیین شده است.

قبل از رویداد زلزله،  پیش لرزه هایی در این ناحیه به وقوع پیوسته است. به طور مثال در 27 / 6 / 1356 ه.ش زلزله شدیدی در تنگل را لرزاند و موجب خساراتی گردید. ضمناً در 20 / 8 / 1356 ه.ش ده زوئیه در اثر زلزله به شدت آسیب دید.

زمین لرزه 4 اسفند 1383 زرند

در ساعت 5 و 55 دقیقه پ به وقت محلی روز 4 اسفند ماه 1383  زمین لرزه ای شهرستان زرند و روستاهای اطراف آن را به شدت لرزاند. بزرگی این زمین لرزه 6.5 بود. متاسفانه در اثر این زمینلرزه 612 نفر کشته و حدود 1400 نفر مجروح گردیدند.

آخرین زمین لرزه بزرگ گسل کوهبنان، زلزله 5.2 ریشتری 30 آذر 96 بود که تلفات جانی نداشت.

مرکز زمین شناسی کرمان تاکید کرده آز آنجایی که کل محدوده در مسیر گسل کوهبنان در حریم گسل است لذا تمامی ساخت و سازها باید بر مبنای استانداردهای روز انجام گیرد.