آمادگی کرمان برای نگهداری توله خرس سیاه| محیط‌زیست: منتظر تایید سازمان مرکزی هستیم
اداره‌کل محیط‌زیست کرمان آمادگی خود را برای نگهداری توله خرس سیاهی که ۲ ماه پیش از قاچاقچیان حیات‌وحش اصفهان کشف شد اعلام کرده است و منتظر تایید سازمان مرکزی برای انتقال این توله‌خرس است.
گزارش پیام‌ما| فاطمه باباخانی
«اهمیت توله خرس سیاه به واسطه نوع گونه و در معرض خطر انقراض بودن از توله یوز کمتر نیست».
این گزاره در نظر درست است، اما نگاهی به خبرهای مرتبط با توله خرس و توله یوز در یک ماه گذشته مشخص میکند توله خرس سیاهی که در ۱۴ خرداد از قاچاقچیان گرفته شد با توله یوزی که ۱۱ اردیبهشت به دنیا آمد در جایگاه برابری قرار ندارد.
یک جستجو کوتاه و دم‌دستی نشان می‌دهد برای توله یوز در یک ماه گذشته حداقل ۱۱ صفحه خبر و عکس وجود دارد اما از توله خرس تنها چند خبر در صفحه اول گوگل به چشم می‌خورد ضمن اینکه عکس جدیدی از این توله منتشر نشده است (در مقابل آخرین تصاویر و حرکات یوز از سوی جامعه و رسانه‌ها رصد و بارها به اشتراک گذاشته شده است).
آخرین خبر درباره توله خرس به چند روز قبل یعنی ۲۹ تیر برمی‌گردد که در آن سعید یوسف‌پور فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان از سلامت توله و وزن‌گیری مناسب خبر داده و اعلام کرده: «باید توجه داشت که زیستگاه توله خرس سیاه آسیایی در استان اصفهان نیست بلکه زیستگاه این گونه در جنوب شرق کشور از جمله جنوب استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان و شرق استان هرمزگان است و به لحاظ حساسیت و درجه حفاظت در ایران مانند یوزپلنگ دارای اهمیت است.»
به گفته او «تصمیم گیری برای سرنوشت این توله خرس در اختیار استان اصفهان نیست و سازمان حفاظت محیط زیست کشور تصمیم می‌گیرد؛ در حال حاضر تصمیمی برای توله خرس گرفته نشده و ابلاغ نیز نشده و خرس همچنان در اختیار ما است و به صورت شبانه‌روزی تحت مراقبت است و غذادهی می‌شود.»
خبرهای غیررسمی از منابع آگاه حاکی از آن است در اصفهان از توله خرس کشف شده از قاچاقچیان مراقبت درستی صورت گرفته و یک دامپزشک شبانه‌روز از او مراقبت کرده است. حال پس از یک ماه و نیم تیمارداری اداره کل محیط زیست استان اصفهان می‌خواهد توله یوز از این استان به مکان و استان دیگری منتقل شود و از این جهت منتظر تصمیم سازمان مرکزی است.
حسن اکبری معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به «پیام ما» می گوید: در این باره هنوز تصمیمی گرفته نشده است. اصفهان اعلام کرده فضای مناسبی برای نگهداری بیشتر از این توله ندارد و از آنجا که قابل رهاسازی هم نیست باید مکان مناسبی برایش در نظر بگیریم. یک گزینه مرکز نگهداری و باغ وحش است، گزینه دیگر پردیسان است با این حال قرار است دفتر حیات وحش بررسی خود را انجام دهد و در نهایت توله به محل مشخص شده منتقل شود.
اکبری هم در گفته‌های خود تاکید میکند که توله یافته شده گونه ارزشمندی است. از نظر او حالت ایده‌آل این بود که توله در مراکز نیمه طبیعی نگهداری شده و در نهایت به طبیعت بازمی‌گشت: «متاسفانه ما نیروی متخصص و آموزش دیده زیادی نداریم، نیروی اضافه هم نداریم که برای مراقبت از هر گونه اختصاص دهیم. کارشناس و علاقه‌مندانی که حاضر باشند مشابه توله یوز بدون چشمداشت زمان و وقت خود را اختصاص دهند هم موجود نیست. بنابراین به واسطه محدودیت‌های بودجه‌ای که با آن مواجه‌ایم باید به جای اینکه انرژی زیادی را روی یک توله خرس که معلوم نیست به طبیعت بازمی‌گردد یا نه متمرکز کنیم؛ باید تمرکز اصلی را روی زیستگاه بگذاریم.»
معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه از همان روز اول کشف توله با دامپزشک‌ها و تیمارگران مختلفی صحبت شده تا توله زنده بماند و در شرایطی نگه داشته شد که به طبیعت بازگردد عنوان میکند: در آینده برنامه ما این است که کشور را به چند منطقه تقسیم کرده و به تعدادی از افراد علاقه‌مند حق‌‌الزحمه دهیم تا از گونه‌هایی مشابه این خرس نگهداری کنند. درباره دو توله سیاهگوش اصفهان هم تلاش ما این بود که کمتر انسان از نزدیک ببینند و شکار کردن را یاد بگیرند.
سازمان محیط زیست پروتکل اطلاع‌رسانی ندارد
اشکان اشعریون عضو کارگروه متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت(IUCN SSG/BSG) و عضو سابق کمیته ملی حفاظت از خرس در این باره که چرا همچنان که ما برای توله ایران و فیروز شاهد اطلاع‌رسانی‌های منظم هستیم درباره توله خرس چنین وضعیتی وجود ندارد؟ به «پیام ما» می‌گوید: درباره یوز مطالبات رسانه‌ای و مردمی را داریم و این اطلاع‌رسانی به شیوه‌نامه یا پروتکل رسانه‌ای مشخصی در سازمان محیط زیست مربوط نیست. همین موضوع سبب شده هر جا از این سازمان درخواست شود ناچار به پاسخگویی باشد و هر جا این اجبار وجود نداشته، شاهد پاسخگویی هم نباشیم. درباره یوز مردم از طبقات اجتماعی و فرهنگی مختلف به واسطه تبلیغات صورت گرفته نسبت به سرنوشت این گونه حساس هستند در حالی که این مطالبه و حساسیت درباره میش مرغ یا خرس سیاه که از نظر رده‌بندی حفاظتی وضع بهتری از یوز ندارند مشاهده نمی‌شود.
او در این باره که آیا همچنان که ما شاهد بودیم درباره یوز در مواردی سازمان از نظر جمعی از کارشناسان استفاده کرد درباره خرس سیاه و این توله هم به همین ترتیب عمل شده؟ می‌گوید: روز اول کشف توله تماسی از سازمان گرفته شد و اطلاعاتی خواستند. ما هم با Bear Specialist Group اتحادیه جهانی حفاظت مکاتبه و از آنها اطلاعات خوبی گرفته و آنها را در اختیار سازمان محیط زیست قرار دادیم ولی بعد از آن سازمان یا اداره کل پیگیری دیگری نداشتند.
از نظر اشعریون این توله باید بر اساس شیوه‌نامه‌های نگهداری چنین توله‌هایی که از طبیعت گرفته شده‌اند نگهداری می‌شد: «متاسفانه عموما شاهدیم زمانی که توله‌ای در اداره کل استانی نگهداری می‌شوند همه می‌توانند حیوان را دیده یا به او دست زده و غذارسانی را انجام دهند. البته در این مورد خاص اطلاعی ندارم ولی تا جایی که خبر دارم با توجه به اینکه توله انسان را به عنوان منبع غذایی می‌شناسد امکان بازگردانده شدن به طبیعت وجود ندارد. از طرف دیگر ما باغ‌وحش مناسب و با استانداردهای روز دنیا نداریم و حتی باغ‌وحش‌هایی که وضعیت بهتری نسبت به سایرین دارند هم مناسب این توله نیستند.»
برای نگهداری توله خرس بودجه داریم
در شرایطی که نه اصفهان حاضر است توله را نگه دارد و نه تهران و باغ‌وحش‌ها فضای مناسبی برای نگهداری این توله دارند، بهترین گزینه برای نگهداری این توله خرس کجاست؟ یک منبع آگاه به «پیام ما» گفته است اداره کل محیط زیست استان کرمان برای نگهداری این توله خرس ابراز آمادگی کرده و در این زمینه درخواست‌هایی را هم به اصفهان و سازمان مرکزی داده است. این موضوع را «طالب خالوئی» مدیرکل محیط زیست کرمان تلویحا تایید کرده و از مذاکرات تلفنی در این باره خبر می‌دهد: «ما با قفس مخالفیم و معتقدیم باید توله در شرایط نیمه طبیعی نگهداری شود.»
او در این باره که آیا در حال حاضر فضایی برای نگهداری توله خرس در کرمان پیش‌بینی شده است یا خیر، پاسخ می‌دهد: «منتظر تایید سازمان مرکزی هستیم و چنانچه تایید آنها را بگیریم با بودجه‌ای که داریم و می‌توانیم از بخش خصوصی هم تامین کنیم تمام تلاش خود را می‌کنیم تا توله را در بهترین وضعیت نگهداری کنیم.»
دنبال ایجاد فضای استاندارد در کرمان برای توله خرس هستیم
دانیال نیری دانشجوی علوم حیات وحش دانشگاه هامبولت کالیفرنیا در گفت‌وگو با «پیام ما» با اشاره به گفته‌های مسئولان اداره کل اصفهان مبنی بر نداشتن فضا در اصفهان می‌گوید: «علاوه بر این اصفهان زیستگاه این گونه هم نیست و به نظر می‌رسد نگه داشتن خرس سیاه در این اصفهان توجیهی ندارد. ما گزینه دیگری هم برای این خرس داریم که باغ‌وحش است، این حالت مشابه سایر نمونه خرس‌های در اسارت هیچ کمکی به جمعیت خرس نمی‌کند و تنها پاک کردن صورت مساله است.»
او انتقال به کرمان، استانی که به گفته این کارشناس حیات‌وحش، توله از آنجا گرفته شده را بهترین گزینه می‌داند: «این اقدام باعث می‌شود توجه‌ها به اداره کل کرمان بیشتر شده و شاهد کمک مردمی برای حفظ این گونه باشیم. در بدترین حالت حتی اگر از کرمان این توله به جای دیگری منتقل شود باز هم بهتر از انتقال مستقیم است، زیرا حداقل در کرمان فضا و محوطه‌ای را برای نگهداری خرس مهیا کرده‌ایم. از این رو ما به دنبال ایجاد یک جایگاه استاندارد با مشورت کارشناسان خرس در دنیا در کرمان هستیم تا بتوانیم فضای مناسبی برای این گونه مهیا کرده و در ادامه شاهد رهاسازی آن باشیم. ما معتقدیم رهاسازی این توله امکان‌پذیر است و اتفاق بزرگی در این حوزه خواهد بود.»
تماس «پیام ما» با یک منبع آگاه در سازمان حفاظت محیط زیست حاکی از آن است که دفتر حیات‌وحش نیز هم‌نظر با کارشناسان با انتقال این توله خرس سیاه به کرمان موافق است. حال باید منتظر ماند و دید در روزها و هفته‌های آتی این توله خرس که هنوز نامی برای آن انتخاب نشده آیا به کرمان منتقل می‌شود یا تهران میزبانش خواهد بود. این تصمیم نشان خواهد داد آنگونه که مسئولان و کارشناسان این حوزه می‌گویند توله خرس اهمیتی به اندازه توله یوز دارد یا نه!