ربع قرن بعد از احداث کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد
آمار سرطان در خاتون‌آباد بیشتر متوسط کشوری
به گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس آمار افراد مبتلا به سرطان در مناطق محدوده شرکت مس خاتون‌آباد از متوسط کشور بیشتر است و نگرانی جدی در این زمینه نیز وجود دارد.
به گزارش کرمان‌نو به نقل روزنامه پیام‌ما، سال ۱۳۹۵ بود که علی اسدی‌کرم، نماینده وقت مردم شهر بابک در مجلس، از مرگ ۶۰ هزار گوسفند به‌دلیل آلودگی کارخانه ذوب مس «خاتون‌آباد» در صحن علنی مجلس خبر داد. او آن زمان اعلام کرد که یازده سال است که مشکلات این مجموعه مرتفع نشده و کوتاهی‌های مختلف و بی‌توجهی مسئولان، وضعیت محیط زیست، انسان و حیوان را به ورطه نابودی کشانده. از این حرف‌ها شش سال گذشته اما انگار او همین امروز این حرف‌ها را در صحن علنی مجلس گفته باشد. در این سال‌ها تغییر و بهبودی در فعالیت‌های این کارخانه رخ نداده و از سال ۷۴ که این مجموعه ساخته شده تاکنون، مضراتش گریبان‌گیر محلی‌هاست. آنها همچنان دام‌هایشان را از دست می‌دهند و بیماری سرطان هم بیش از متوسط کشوری در آنجا رواج دارد و با وجود آنکه دی‌ماه پارسال، معاون عمرانی استاندار کرمان گفته بود که «مطالعات آب، خاک و گیاه اطراف کارخانه ذوب مس خانون‌آباد شهربابک به منظور تعیین محدوده آلودگی این کارخانه تا ٢ ماه آینده باید تکمیل شود» اما همچنان خبری از نتیجه این مطالعات هم در دست نیست.
مشکل اساسی ساخت کارخانه مس اینجا بود که در ساخت آن از تکنولوژی روز دنیا استفاده نشده بود و همین امر موجب آلوده شدن دشت به فلزات سنگین شد. آنطور که مهر می‌نویسد، نتیجه این آلودگی تلف شدن هزاران راس دام و خشک شدن مزارع و باغ‌ها بود و شدت آلودگی به حدی است که در بخشی از دشت دیگر امکان رویش گیاه و چرای دام وجود ندارد.
شهربابک را در کرمان به عنوان قطب دامداری می‌شناسند اما در دشت خاتون‌آباد دیگر امکان ادامه دامداری نیز وجود ندارد و پرداخت غرامت به دامداران به دلیل تلف شدن دام‌ها به روندی عادی تبدیل شد به طوری که هر دامدار بعد از تلف شدن دام آن را به مراکز مشخص منتقل و غرامت تلف شدن دام را دریافت می‌کند.
اکنون بعد از ۲۷ سال از احداث این کارخانه و وعده‌های بسیاری که درباره رفع آلودگی این واحد صنعتی داده شده است، دامداران شهربابک همچنان از تلف شدن دام‌ها گلایه دارند و آلودگی در این دشت هر چند که به گفته مسئولان کارخانه مربوطه کم شده اما همچنان ادامه دارد.
اکنون بعد از ۲۷ سال از احداث این کارخانه و وعده‌های بسیاری که درباره رفع آلودگی این واحد صنعتی داده شده است، دامداران شهربابک همچنان از تلف شدن دام‌ها گلایه دارند و آلودگی در این دشت هر چند که به گفته مسئولان کارخانه مربوطه کم شده اما همچنان ادامه دارد.
افتتاح گاه و بیگاه معادن مختلف و طرح‌های صنعتی در مناطقی که در گذشته بکر و دست نخورده بوده‌اند نیز این نگرانی را ایجاد کرده که مشکل دشت خاتون‌آباد در نقاط دیگر هم تکرار شود.
محمد یکی از دامداران خاتون‌آباد است که به مهر می‌گوید: «میزان آلودگی دشت به حدی است که دام‌ها با تغذیه از مراتع باقیمانده در دشت و نوشیدن آب به مرور دچار بیماری می‌شوند و بررسی‌هایی که انجام داده‌ایم نیز وجود فلزات سنگین در لاشه‌ها را تأیید می‌کند، ما در گذشته درآمدمان از پرورش دام و فروش محصولات و گوشت بود اما این روزها باید بعد از تلف شدن دام‌ها به فکر گرفتن غرامت تلف شدن دام باشیم.»
او در ادامه می‌گوید که بعضی از مردم تصور می‌کنند که با اشتغالی که این کارخانه ایجاد کرده زمینه کار برای جوانان مهیا شده است و می‌پرسد: «مگر خود ما در این دشت زندگی نمی‌کنیم و از گوشت همین دام‌ها تغذیه نمی‌کنیم؟ آیا مراجع پزشکی میزان آلودگی‌های این کارخانه را بررسی کرده‌اند؟»
این روند از سوی دیگر آمار مهاجرت از این منطقه را هم بالا برده است. به گفته این دامدار، برخی از مردم از این دشت مهاجرت کرده‌اند اما بسیاری هم همچنان به کار دامداری در اطراف دشت مشغول هستند اما آلودگی این منطقه را در برگرفته و بسیاری از درختان خشک شده‌اند و دام‌ها نیز تلف می‌شوند.
احمد یکی دیگر از اهالی این منطقه هم می‌گوید: «چندین روستا در اطراف این کارخانه وجود دارد و همه مردم هم امکان مهاجرت ندارند. چندین سال از زمان افتتاح این کارخانه و وجود این آلودگی‌ها گذشته است و سوال این است که هنوز تصمیم جدی برای رفع آلودگی انجام نشده است. استانداری کرمان و محیط زیست باید موضع خود را در این مورد اعلام کنند زیرا روستاییان دچار خسارت‌های جدی شده‌اند و دام‌های ما در حال تلف شدن است.»
دام‌ها از شعاع ۱۵ کیلومتری جمع‌آوری شوند
در این سال‌ها واکنش به اتفاقات رخ داده در این منطقه کم نبوده اما نتیجه چندانی دربرنداشته است. با این حال سیدمصطفی آیت‌الهی موسوی، معاون عمرانی استاندار کرمان در این‌باره گفته: «برای جلوگیری از خسارت دامداران تصمیم گرفته شده است تا شعاع ۱۵ کیلومتری این کارخانه دام‌ها خریداری و جمع‌آوری شوند و خسارات دامداران نیز پرداخت شود. همچنین اقدامات لازم نیز برای متوقف کردن آلودگی کارخانه انجام شده و همچنان در حال پیگیری برای کاهش آلودگی هستیم.»
او بر رعایت استانداردهای محیط زیستی فعالیت صنایع و معادن تاکید کرده و این را «یک اصل در اجرای طرح‌های صنعتی و معدنی» دانسته است. این در حالی است که دو روز پیش حسین رشیدی، مدیرکل دامپزشکی کرمان نیز در جمع خبرنگاران از مشکلات محیط زیستی دشت خاتون‌آباد و مطالبه دامداران برای نظارت جدی بر رعایت مسائل محیط زیستی گفته بود.
از نگاه او درباره کارخانه خاتون‌آباد بیشتر «نگاه توسعه‌ای» مطرح بوده و به مسائل محیط زیستی کمتر توجه شده است، «در حالی که باید در زمان احداث کارخانه‌ها و صنایع، نظارت‌ها در این بخش افزایش یابد».
مدیرکل دامپزشکی کرمان ادامه داد: «متاسفانه آلودگی‌های به وجود آمده در گذر زمان از بین نمی‌رود و همین مسئله موجب بروز مشکلاتی برای مردم شده است و عناصر سنگین در خاک می‌ماند و در نهایت گیاهانی که رشد می‌کنند آلوده هستند.»
با وجود اثبات آلودگی در دشت خاتون‌آباد و کوتاهی‌های صورت گرفته درباره نظارت‌های محیط زیستی اما سرانجام این دشت آلوده نامشخص است. این در حالی است که با وجود تاکید مسئولان کرمان بر توسعه این استان، توجه به پیوست‌های محیط زیستی در طرح‌های صنعتی و معدنی امری فراموش شده است.
دامدار دشت خاتون‌آباد می‌گوید که بعضی از مردم تصور می‌کنند که با اشتغالی که این کارخانه ایجاد کرده زمینه کار برای جوانان مهیا شده است و می‌پرسد: مگر خود ما در این دشت زندگی نمی‌کنیم و از گوشت همین دام‌ها تغذیه نمی‌کنیم؟ آیا مراجع پزشکی میزان آلودگی‌های این کارخانه را بررسی کرده‌اند؟
سرطان دشت خاتون‌آباد
از سوی دیگر در حالی معاون عمرانی استاندار کرمان از خروج دام‌ها از این محدوده صحبت کرده که پیش از این هم این موضوع از سوی او مطرح شده بود و البته موسوی دی‌ماه پارسال، در کارگروه استانی آلایندگی مس سرچشمه و خاتون‌آباد در کرمان با اعلام آنکه باید وضعیت این منطقه روشن شود گفته بود: «مطالعات آب، خاک و گیاه اطراف کارخانه ذوب مس خانون‌آباد شهربابک به منظور تعیین محدوده آلودگی این کارخانه تا ٢ ماه آینده باید تکمیل شود.» سال به پایان رسید و حالا بعد از گذشت هفت ماه از سال جدید، همچنان در بر همان پاشنه می‌چرخد و خبری هم از وجود چنین مطالعه‌ای در میان نیست.
سال گذشته اما محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان و راور و رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز با انتقاد از وضعیت آلایندگی شرکت ملی مس گفته بود: «متاسفانه وضعیت عملکردی شرکت ملی مس در بخش آلایندگی‌ها کار را به جایی رسانده که مردم کرمان به ویژه شهرهای رفسنجان، خاتون‌آباد و پاریز به شدت از آلایندگی این شرکت رنج می‌برند.»
پورابراهیمی به ایجاد آلودگی خاک توسط این کارخانه اشاره کرد و گفت: «مراتع به دلیل آلایندگی‌های محیط زیستی دچار آلودگی شده‌اند و اکنون دشت‌های منطقه به دلیل استقرار کارخانه‌های مس امکان استفاده ندارند که نمونه این امر از بین رفتن دام‌های مردم به‌ویژه در دشت خاتون آباد در شهرستان شهربابک است.»
به گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، طی سال‌های اخیر هزاران دام به دلیل مصرف علوفه‌های سمی از بین رفته‌اند و هنوز هم بخشی از تعهدات کامل شرکت مس به این دامداران ایفا نشده است. «آمار افراد مبتلا به سرطان در مناطق محدوده شرکت مس از متوسط کشور بیشتر است و نگرانی جدی در این زمینه نیز وجود دارد.»