کم آبی گریبانگیر ۲۶ استان کشور

به گزارش کرمان‌نو، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در بیانیه‌ای نسبت به وضعیت منابع آب کشور در سال آبی 1402-1401 هشدار داده  است. در بخشی از این بیانیه آمده است: علی‌رغم آنچه در برخی از رسانه‌ها درخصوص پربارش بودن سال آبی جاری منتشر شده و این تصور را در اذهان عمومی ایجاد کرده که تنش‌های آبی کشور کاهش یافته است، آمار و ارقام بیانگر شرایط نامطلوب منابع آب کشور در سال آبی جاری است.

در این بیانیه ابتدا شرایط موجود تبیین شده است:

-اطلاعات بارش تجمعی از ابتدای مهر ماه سال 1401 تا تاریخ 29 اردیبهشت سال جاری ارائه شده توسط مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد که در 26 استان کشور کم­بارشی قابل توجه و به‌خصوص در استان‌های خراسان رضوی، قزوین، سمنان، سیستان و بلوچستان و تهران کم بارشی بسیار شدید نسبت به متوسط بلندمدت گزارش شده است. در میان 5 استان دیگر تنها استان بوشهر افزایش قابل توجه نسبت به متوسط درازمدت داشته است و در 4 استان کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، یزد و کردستان افزایش جزئی بارش نسبت به متوسط درازمدت رخ داده است. میزان بارش در کل پهنه کشور از ابتدای مهر ماه سال 1401 تا تاریخ 29 اردیبهشت ماه 1402، بیش از 21 درصد در مقایسه با متوسط بلندمدت بارش کاهش داشته است.

-شاخص‌­های خشکسالی مانند SPI و SPEI سه ماهه تا 36 ماهه نشان­‌دهنده تداوم خشکسالی متوسط تا بسیار شدید در غالب مناطق کشور است. تشدید و تداوم کم­بارشی و خشکسالی و همچنین افزایش فراوانی  این پدیده مخرب در دهه­‌های اخیر موجب کاهش رطوبت خاک و رخ­داد تمام مراحل خشکسالی هواشناسی، کشاورزی و هیدرولوژی در غالب مناطق کشور شده و اثرات آن سبب بروز مسائل اجتماعی گسترده مانند کاهش معیشت و درآمد کشاورزان،  افزایش فقر  و مهاجرت اقلیمی و اثرات مخرب محیط‌زیستی مانند کاهش دبی رودخانه‌­ها، کاهش سرانه آب قابل دسترس و بروز تنش­های آبی، کاهش آب یا خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها و  تخریب محیط زیست شده است.

-اطلاعات منتشر شده توسط دفتر اطلاعات و داده‌های آب شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان دهنده‌ی کاهش حدود 50 درصدی ورودی به سدهای کشور بخصوص در حوضه‌های آبریز فلات مرکزی و شرقی کشور و سفید رودبزرگ نسبت به متوسط 5 ساله‌ی اخیر است. همچنین در حوضه آبریز شمال غرب کشور شامل ارس و دریاچه ارومیه، حدود 25 درصد و در حوضه‌های آبریز کرخه و مرزی غرب نیز 35درصد کاهش ورودی به سدها نسبت به متوسط 5 سال اخیر گزارش شده است.

-با توجه به تداوم خشکسالی هواشناسی در عمده‌ی مساحت کشور، حجم ورودی و ذخیره سدها نسبت به متوسط 5 ساله اخیر، در مناطق پهناوری از کشور بخصوص در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، هرمزگان، خراسان شمالی، همدان، گلستان، سیستان و بلوچستان، مازندران، گیلان، کرمان و مرکزی کاهش قابل ملاحظه‌ای یافته است.

در این بیانیه درباره ملاحظات شهری محورهایی مشخص شده است:

-انتظار می‌رود استان‌های که در آنها حجم ورودی و ذخیره سدها کاهش قابل ملاحظه داشته است از نظر تأمین آب شرب شهری با چالش­‌های اساسی روبرو شوند. لذا، مشارکت گسترده مردمی برای همکاری در کاهش مصارف آب شرب و اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف آب نظیر توزیع اقلام کاهنده مصرف آب، کنترل فشار و استفاده از ابزارهای تشویقی و تنبیهی اقتصادی بخصوص در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها برای عبور از تابستان سال جاری ضروری است. این امر مستلزم هم‌­افزایی سمن‌ها، شهرداری‌ها، رسانه‌ها، دستگاه‌های مختلف دولتی و سایر قوا برای تقویت اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف آب شرب است.

-اعمال مدیریت کاهش قابل ملاحظه مصرف آب فضای سبز هم از منظر کاهش برداشت آب و هم از منظر جلب مشارکت شهروندان ضروری است.

-اطلاع ­رسانی شفاف در مورد محدودیت‌های کمی و کیفی در تأمین آب شهرها در ماه‌های پیش روی سال آبی جاری پیش نیاز جلب مشارکت‌های مردمی در مدیریت مصرف آب است.

-به جای حفر چاه‌های جدید برای تامین آب شرب در مناطقی که سدها از ذخیره کافی برخوردار نیستند تا حد امکان از چاه‌های موجود کشاورزی کمک گرفته شود.

-بازچرخانی آب شرب نباید منجر به بارگذاری جدید بر منابع آب شود.

-در مناطق مرزی بخصوص نوار مرزی شرق، استفاده از تمام ظرفیت‌های دیپلماسی فعال بر مبنای منافع مشترک برای تحقق حقابه ایران از منابع آب مشترک ضروری است.

در این بیانیه درباره ملاحظات آب کشاورزی محورهایی مشخص شده است:

-توصیه می‌شود مشوق‌هایی برای جلوگیری از انجام کشت تابستانه محصولات پر­آب­‌بر در مناطق دارای خشکسالی هواشناسی شدید و بسیار شدید در تابستان 1402 تعریف و اجرایی شود.