خطر موش‌صحرایی برای مزارع‌جنوب
به گفته مدیرحفظ نباتات سازمان جهاد‌کشاورزی جنوب کرمان موش صحرایی یکی از آفات مهم و خطرناک در منطقه جنوب کرمان به حساب می‌آید که خسارت زیادی به بخش کشاورزی بویژه مزارع، باغات، سیستم‌ها و تأسیسات آبرسانی وارد می‌کند.
الهام پیپر| موش ورامین معروف به موش دم کوتاه پستاندارجونده از تیره موش سانان است که از آفات اصلی سیستم‌های زراعی به حساب می‌آیند که متناوبا طغیان می‌کنند ودر اکثر زیستگاه‌های ایران از بابلسر،خراسان کرج و اطراف تهران تا بوشهر و بلوچستان گسترش دارد و با هر شرایط آب و هوایی خود را سازگار می‌کند.
برای مبارزه با این آفت همگانی باید حتما گونه موجود مورد شناسایی قرار بگیرد. به دلیل اینکه ۱۰ گونه موش وجود دارد که از جمله آنها میتوان به موش مغان، موش کور، موش خانگی و موش سیاه و قهوه‌ای و….نام برد.که گونه ها یا از راه مشاهده مستقیم یا کلید و یا از طرز لانه‌سازی آنها و محل زندگیشان قابل تشخیص هستند.خسارتی که این جوندگان به زمین‌های زراعی از جمله غلات وارد می‌کنند بسیار زیاد و قابل ملاحظه است و مدتی است که کشاورزان و باغداران جنوب استان با این آفت دست و پنجه نرم می‌کنند.
در مبارزه با جوندگان مضر کشاورزی باید موارد زیر را مد نظر گرفت
۱) شناسایی گونه موجود : از راه کلید یا مشاهده مستقیم و یا از طرز لانه‌سازی و بقایای به جا مانده.
۲)تعیین تراکم در کانون‌های آلوده: در دو نوبت یکی قبل از مبارزه برای پیدا کردن لانه و ورودی اصلی موش و نوبت بعدی آخر سم‌پاشی برای بررسی چگونگی تاثیر سموم و ارزیابی نتایج حاصل از مبارزه
۳) تعیین زمان و انتخاب روش مناسب مبارزه: پس از تعیین تراکم و تعییین آستانه زیان اقتصادی در صورت نیاز،مبارزه انجام می‌گیرد. بهترین زمان مبارزه وابسته به نوع جونده و شرایط آب و هوایی میباشد.موش‌ها تقریبا در یک مرحله از زندگی خود تراکم‌های قابل ملاحظه‌ای دارند و آن هم اوایل بهار هنگامی که درجه حرارت رفته رفته بالا می‌رود و مواد غذایی به اندازه کافی وجود دارد.بر این اساس میتوان توسط تله‌ها تراکم جمعیت، وضعیت موش‌های جوان و ماده‌های بارور و شیرده را مشخص کرد. در طول تابستان این وضعیت ادامه دارد تا زمانی که رفته رفته هوا سرد شود و موادغذایی در دسترس کم شود.
لذا باید در این مرحله به جمعیت ضربه وارد کرد که این زمان درست همزمان با ماه‌های آخر بهار و اوایل تابستان است که این امر باعث می‌شود در طول تابستان و پاییز جمعیت آنها به طور قابل ملاحظه‌ای کاسته شود و از طرفی در طول پاییز و زمستان میزان زادآوری آنها با توجه به کاهش درجه حرارت کم می‌شود و تعداد نوزادان در هر زایمان نیز به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
بنابراین در طول پاییز و زمستان به ندرت نیاز به مبارزه است و این روش را در اغلب استان‌های کشور به غیر از چند استان گرمسیری که تراکم جونده به طور مستمر وجود دارد میتوان اعمال کرد. ولی با این وجود در این استان‌ها هم اگردر زمان اوج جمعیت مبارزه انجام شود، نیاز به انجام چند مبارزه در طول سال نیست.
نکته خیلی مهم که قابل توجه است این است که در جمعیت‌های پایین، مبارزه از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست و هم‌چنین در جمعیت‌های بسیار بالا چون موش‌ها نیازهای غذایی خود را محدود می‌بینند و تراکم‌ها بالا باعث ایجاد رقابت و فشارهای عصبی در کلنی می‌شود و در نتیجه تعداد زایمانها و تعداد نوزادان کاهش می‌یابد.
در حقیقت زمانی نیاز به مبارزه داریم که جمعیت در حال افزایش باشد یعنی جمعیت با درصد بالا از جوان‌ها در محلی مستقر شده اند آماده ایجاد کلنی جدید هستند.
لازم به ذکر است توجه به سایر روشهای مبارزه یعنی زراعی،مکانیکی و بیولوژیکی در کنار روشهای شیمیایی برای مبارزه با جوندگان بسیار حائز اهمیت است.
اندازه‌ها ومشخصات
طول سر و تنه 150 تا 270 میلی‌متر، دم 90 تا 150 میلی‌متر، پا 30 تا 45 میلی‌متر، وزن 130 تا 180 گرم.
زیستگاه
در اکثر زیستگاه‌های ایران اعم از جنگلی، کوهستانی، بیابانی، استپی و تالابی زندگی می‌کند، اراضی کشاورزی آبی و اطراف کانال‌های آبیاری و مناطق مرطوب را ترجیح می‌دهد.
پراکندگی
در اکثر مناطق کشور پراکندگی دارد.
پراکنش جهانی
برای اولین بار در بنگلادش مشاهده شده است ولی در حال حاضر در اکثر نقاط جهان پراکندگی دارد.
عادات
شبگرد است، گاهی در روز نیز دیده می‌شود.معمولاً زندگی زیرزمینی و اجتماعی دارد. لانه و انبار ذخیره مواد غذایی در عمق 50 تا 75 سانتی‌متری از سطح زمین است و به وسیله چند راهروی طولانی که طول هر یک از آنها ممکن است از 20 متر تجاوز نماید با سطح زمین ارتباط دارد، خاک‌های حفارش شده، در اطراف این سوراخ‌ها به چشم می‌خورد، در انبار ذخیره مواد غذایی گاهی متجاوز از نیم کیلو غلات مشاهده شده است. موش ورامین در تمام فصول سال فعال است، در روزهای گرم تابستان گاهی درب لانه را مسدود می‌کند.
غذا
از مواد گیاهی نظیر غلات، ریشه، پوست و برگ گیاهان تغذیه می‌کند. به محصولات کشاورزی از قبیل غلات، و یونجه خسارت می‌زند ولی بیشترین خسارت را از طریق سوراخ کردن جوی‌ها و کانال‌های آبیاری وارد می‌سازد.
تولید مثل
درتمام طول سال قادر به تولید مثل است ولی در اکثر مناطق، جفت‌گیری در اوایل بهار شروع می‌شود و تا آخر تابستان ادامه دارد. طول دوره آبستنی حدود 17 روز است و یک تا هشت بچه می‌زاید.
این موش با توجه به شرایط خاص منطقه
در تمامی فصول سال فعال است
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان گفت: در چهار ماه اول سال جاری در سطح ۶ هزار و ۸۵۰ هکتار در مزارع و باغات جنوب کرمان علیه آفت موش مبارزه صورت گرفته است. مجید فرخی افزود: موش صحرایی یکی از آفات مهم و خطرناک در منطقه جنوب کرمان است که خسارت بسیار زیادی به بخش کشاورزی بویژه مزارع، باغات، سیستم‌ها و تأسیسات آبرسانی وارد می‌کند. او افزود: مهم‌ترین گونه غالب منطقه که بیشترین خسارت را وارد می‌کند موش ورامین Nesokia indica که به موش دم کوتاه نیز معروف است.
فرخی تصریح کرد: این موش با توجه به شرایط خاص منطقه در تمامی فصول سال فعال است که مشخصه مهم آن در باغ، وجود انبوه خاک به صورت تپه‌ای کوچک و هرمی شکل در جلوی سوراخ است که خروج موش از لانه بیشتر در شب است.
وی اضافه کرد: در چهار ماهه اول سال جاری در سطح ۶ هزار و ۸۵۰ هکتار در مزارع و باغات برعلیه این آفت مبارزه صورت گرفته است که بخش اعظمی از آن به روش شیمیایی است.مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان روشهای کنترل این آفت را سه روش کنترل زراعی، مکانیکی و شیمیایی اعلام کرد.
وی تصریح کرد: کنترل زراعی شامل شخم عمیق، کوبیدن دالان‌ها و لانه‌های موش‌ها، غرقاب کردن و کنترل مکانیکی با تله‌گذاری انجام می‌شود. فرخی استفاده از طعمه مسموم، سموم تدخینی یا سموم پودری را به عنوان سه روش کنترل شیمیایی آفت ذکر کرد.
مجید فرخی ادامه داد: بهترین سم برای طعمه مسموم، فسفردوزنگ (زینک فسفاید) است که با استفاده از دستگاه طعمه‌ساز، طعمه ۳ درصد تهیه و در مسیر رفت و آمد موش، داخل لانه‌ها و کنار دالان‌ها قرار داده که این روش مبارزه بایستی به صورت همگانی و دسته جمعی انجام شود و جمعیت قابل ملاحظه‌ای از آفت را کنترل کند و در مرحله بعدی بایستی حتماً نوع طعمه عوض شود و در ادامه کار برای جلوگیری از طعمه گریزی بایستی ازطعمه‌های آماده ضد انعقادی نظیر لانی رات، اکتوسین سی، کلرات استفاده شود.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان تصریح کرد: طعمه‌پاشی در بهار و تابستان هر ۱۰ روز و در پاییز و زمستان هر ۱۵ تا ۲۰ روز یک مرتبه تکرار شود و در پایان طعمه‌گذاری بایستی تمامی بقایای طعمه‌های مسموم مصرف نشده جمع‌آوری شود.