تجربه‌ای تازه، نگاهی نو؛ نگاهی از درون به تأثیرات اولین جشنواره بوم‌گردی در کرمان
یادداشتی از سارا تدین سعیدی، دکترای معماری منظر، مدرس دانشگاه، پژوهشگر منظر و میراث فرهنگی.
اولین جشنواره بوم‌گردی در شهر کرمان برای من، نه فقط یک رویداد فرهنگی یا گردشگری، بلکه یک تجربه عمیق و انسانی بود؛ تجربه‌ای که نشان داد چقدر ظرفیت‌های پنهان و مغفول‌مانده در دل این سرزمین گسترده نهفته است. کرمان، که همواره به‌عنوان شهری تاریخی شناخته می‌شود، در این جشنواره خود را در هویتی تازه و زنده به نمایش گذاشت؛ نه فقط با بناها و آثار تاریخی‌اش، بلکه با مردمانش، فرهنگ بومی‌اش، و روایت‌ها.
در طول این جشنواره، من با افراد زیادی از گوشه‌و‌کنار ایران هم‌صحبت شدم؛ از اقوام قشقایی گرفته تا بلوچ، لر، ترکمن، کرد و ترک. هرکدام با لباس‌های محلی خاص خود، با آداب و آیینی که بخشی از هویت جمعی‌شان بود، آمده بودند تا در یک فضای فرهنگی زنده، نه فقط خود را معرفی کنند، بلکه با دیگران نیز گفت‌وگو کنند. فضای گفت‌وگوی بین‌فرهنگی که در دل این جشنواره شکل گرفته بود، فرصتی کم‌نظیر برای بازاندیشی در هویت شهری کرمان ایجاد کرد. همه با اشتیاق از شهر ما می‌پرسیدند، و جالب اینکه یک جمله بین اکثر مهمانان مشترک بود: «کرمان برای خودش یک جهانه!»
و واقعاً همین‌طور است. کرمان شهری است که چهار فصل را در خود جای داده: از کویر سوزان لوت تا باغ‌های سرسبز ماهان، از ارگ بم تا ارتفاعات سیرچ و راین. شهری که هم در دل خاطره زندگی می‌کند، هم در دل نوآوری. ارگ بم برای بسیاری از مهمانان تداعی خاطرات کودکی، قصه‌های پدربزرگ‌ها و حتی کلاس‌های تاریخ بود. برای من اما، این مکان بیش از هر چیز یادآور ظرفیت‌های برندینگ شهری بود. اینکه چطور می‌توان با تکیه بر میراث ملموس و ناملموس، تصویری نو و معتبر از یک شهر ساخت؛ تصویری که هم جذابیت گردشگری دارد، هم غرور فرهنگی و هم ارزش اقتصادی.
در این جشنواره، موضوع برندینگ شهری بارها در میان صحبت‌های غیررسمی مطرح شد. اینکه چگونه می‌توان هویت بومی را به زبان جهانی ترجمه کرد، چگونه می‌توان اقامتگاه‌های بوم‌گردی را نه‌تنها به‌عنوان محل سکونت، بلکه به‌عنوان رسانه‌ای برای انتقال فرهنگ به کار گرفت، و چگونه می‌توان با تکیه بر زیست‌بوم و فرهنگ منطقه‌ای، کرمان را به یکی از قطب‌های گردشگری پایدار در ایران و حتی خاورمیانه تبدیل کرد.
یکی دیگر از نقاط قوت این جشنواره، حضور پررنگ مردم، به‌ویژه زنان و جوانان بود. بسیاری از زنان روستایی با محصولات دست‌ساز خود آمده بودند و حالا نه‌تنها در نقش تولیدکننده، بلکه در نقش معرف فرهنگ خود نیز ظاهر شده بودند. این حضور، نشانه‌ای از توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی بود که یکی از اهداف کلیدی بوم‌گردی نیز هست.
به‌عنوان کسی که سال‌ها در حوزه منظر، میراث و شهر فعالیت داشته‌ام، باور دارم چنین رویدادهایی می‌توانند نقش بنیادینی در شکل‌دهی به هویت شهری، بازآفرینی فضاهای فراموش‌شده، و ایجاد پیوند میان گذشته و آینده ایفا کنند. کرمان، با داشته‌هایی منحصربه‌فرد، این ظرفیت را دارد که نه فقط در سطح ملی، بلکه در سطح بین‌المللی به‌عنوان نمونه‌ای موفق از برندینگ شهری بر پایه بوم‌گردی معرفی شود.
امیدوارم این جشنواره، آغازی باشد برای یک مسیر پیوسته و عمیق؛ مسیری که در آن، شهرمان بیش از پیش شناخته شود، نه فقط به‌خاطر آثارش، بلکه به‌خاطر مردمش، فرهنگش، و روح زنده‌ای که در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش جریان دارد.