دفاع وزیر نیرو از آب شیرین کن‌ها
اردکانیان وزیر نیرو اعلام کرد: ۶۱ آب شیرین‌کن در حال بهره‌برداری و ۲۴ آب شیرین‌کن درحال ساخت داریم.
درحالی که در خصوص احداث آب شیرین کن‌ها در کشور و نحوه فعالیت آن‌ها مخالفان محیط زیستی سرسختی وجود دارد اما وزیر نیرو روز گذشته از وجود 61 آب شیرین کن در کشور خبر داده و گفته به دنبال احداث 24 آب شیرین کن دیگر هستیم.
صحبتی که به نظر می‌رسد دولت عزم جدی برای افزایش آب شیرین کن‌ها دارد.
این در حالی است که به عقیده کارشناسان دستگاه‌های آب شیرین کن می‌توانند در زمان تصفیه آب هزینه معقولی داشته باشند؛ اما ساخت و راه‌اندازی آن‌ها در برخی موارد برای دولت‌ها و ملت‌ها توجیه اقتصادی ندارد.
نیاز به آب شیرین یک نیاز اساسی برای بقاست و بخش عمده ای از سطح سیاره زمین (بیش از 1٫5 میلیون کیلومتر مکعب) را آب فرا گرفته است که نزدیک به 97 درصد این آب ها شور و غیر قابل نوشیدن هستند و 3 درصد باقی مانده به صورت یخ زده و غیر قابل مصرف در قطب ها و بر فراز قله کوه‌ها وجود دارد.
طبق مطالعات صورت گرفته هم اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان با کمبود منابع آب شیرین مواجه هستند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030، این مقدار به بیش از 60 درصد برسد؛ تغییر در سبک زندگی مردم، رشد سریع جمعیت جهان، افزایش فعالیت‌های صنعتی و افزایش آلاینده‌ه از دلایل آلوده کردن آب شیرین در جهان است.
کاهش بارندگی در کشور، خشک شدن چشمه‌ها و سفره‌های زیر زمینی و شور شدن آب‌های زیر زمینی تهدیدی جدی برای زندگی روزمره انسان است به همین دلیل دریا‌ها پایدارترین منابع آب محسوب می‌شوند.
حال این مسئله مطرح می‌شود که شیرین کردن آب دریا‌ها چه مزایایی دارد که با وجود هزینه‌های گزاف و سنگین در کشور‌های حاشیه خلیج فارس باز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ شیرین سازی به معنای استخراج آب شیرین از آب دریا و آب‌های لب‌شور است.
در سال‌های اخیر در ایران پیشنهاد‌ها جدی برای تامین آب برخی استان‌های مرکزی و شرقی از طریق شیرین سازی و انتقال آب دریا از شمال یا جنوب کشور مطرح شده است.
ولی نکته اساسی این است که تلفیق طرح‌های تولید آب شیرین در سواحل دریا از طریق نمک‌زدایی و انتقال آن به مناطق مرکزی در مقیاس بزرگ، چقدر می‌تواند مشکل کم آبی را در کشور برطرف کند.
به عقیده کارشناسان، دستگاه‌های آب شیرین کن می‌توانند در زمان تصفیه آب هزینه معقولی داشته باشند؛ اما ساخت و راه‌اندازی آن‌ها در برخی موارد برای دولت‌ها و ملت‌ها توجیه اقتصادی ندارد. هم چنین شورابه ناشی از تصفیه آب دریا سبب بروز مشکلات زیست‌محیطی می‌شود؛ برای تصفیه آب شور باید آب شیرین از نمک و مواد معدنی جدا شود و این فرآیند موجب تولید شورابه می‌شود.
ورود این شورابه به هر زیست‌بومی (چه در محیط آبی و چه در خشکی) اثرات مخرب بسیاری روی جانداران حاضر در آن محیط گذاشته و تعادل را در آن زیست‌بوم بر هم می‌زند و حتی می‌تواند باعث مرگ مرگ بسیاری از جانداران زیست‌بوم شود.
در سال‌های اخیر عربستان سعودی حتی برای تأمین آب مصرفی کشاورزی به سمت تصفیه و نمک زدایی آب دریا رفت، اما گران بودن این آب باعث شد که کشاورزی با این آب مقرون به صرفه نباشد و این طرح موفق نشود.
بهره‌برداری و احداث ۸۵ آب شیرین‌کن در کشور
وزیر نیرو در خصوص احداث آب شیرین کن‌ها گفته: هم‌اینک ۶۱ آب شیرین‌کن در حال بهره‌برداری و ۲۴ آب شیرین‌کن درحال ساخت داریم. از این مجموع، ۵۴ آب شیرین‌کن یعنی ۶۳ درصد در هفت سال گذشته بهره‌برداری و شروع عملیات اجرایی شده که امید است نتیجه بخش باشد و توسعه یابد و بخش خصوصی نیز سرمایه‌گذاری کند.
اردکانیان درباره طرح‌های شیرین کردن آب دریا گفت: با وجود تغییر اقلیم و خشک بودن منطقه، در شمال و جنوب به منابع خدادادی آب دریا دسترسی داریم، فناوری هم توسعه پیدا کرده است.
او افزود: منابع و مصارف ۱۷ استان کشور در مرکز و حاشیه را برای استفاده از آب دریا مطالعه کردیم و وزارت نیرو به عنوان دستگاه مسئول برای تخصیص منابع آب اعم از زیرزمینی، سطحی و آب دریا، به میزان ۲۶ میلیارد متر مکعب به استان‌های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان برای برداشت آب از دریا بدون نمک‌زدایی مجوز داده شده است که تاکنون سه میلیارد متر مکعب برای آبزیان مجوز بهره‌برداری دارد، ۱۰ میلیارد متر مکعب هم برای صنعت است که عمدتا برای خنک کردن برج‌های نیروگاهی استفاده می‌شود.
اردکانیان گفت: برای نمک‌زدایی و آب شیرین هم برای این سه استان، مجوز ۴.۴ میلیارد متر مکعب مجوز داده شده که از این میزان آب شور، ۱.۴ میلیارد متر مکعب آب شیرین حاصل می‌شود.
وی ادامه داد: آنچه اکنون بهره‌برداری می‌شود ۷۶۰ میلیون متر مکعب آب شور برای تولید ۲۳۰ میلیون متر مکعب آب شیرین است.
او گفت: در هفته‌های پیش رو، یکی از بزرگترین طرح‌ها که شیرین کردن آب دریا از خلیج فارس برای مصارف شرب استان هرمزگان و هم مصارف صنعت در کرمان و یزد است، بخشی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی افتتاح می‌شود. در استان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و دیگر استان‌ها هم برای طرح‌هایی مجوز تخصیص دادیم.
او شرط تخصیص این مجوزها را نهایی شدن برنامه سازگاری با کم آبی در استان‌ها اعلام کرد و گفت: ۶۱ آب شیرین‌کن در حال بهره‌برداری و ۲۴ آب شیرین‌کن در دست ساخت داریم. از این مجموع، ۵۴ آب شیرین‌کن یعنی ۶۳ درصد در ۷ سال گذشته بهره‌برداری و شروع عملیات اجرایی شده که امید است نتیجه بخش بوده، توسعه یافته و بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کند.
او درباره انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی گفت: آمایش سرزمین، ریال، بودجه و دلار همه در جای خود، اما ثروت اصلی ما در این کشور که تجدیدپذیر هم است، منابع انسانی است. باید اصلی‌ترین بخش این ثروت را به نحو شایسته‌ای انتخاب کنیم، پرورش داده و استفاده کنیم. منتها این ثروت باید مقید به ضوابط اخلاقی هم باشد.
اردکانیان تاکید کرد: شیرین کردن آب برای مصرف شرب به هر قیمتی توجیه اقتصادی دارد، البته نه به این معنا که آب موجود و منابع محدود را در بخش کشاورزی در یک الگوی کشت نامناسب استفاده کنیم. در این مجموعه اگر ملاحظات زیست محیطی و اقتصادی دیده شود، از نظر فناوری و فنی هم نقیصه نداریم و می‌توان وارد مرحله اجرایی شد.
اردکانیان در ادامه با اشاره به یکپارچه کردن شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی گفت: در طول ۶ ماهی که از این اقدام می‌گذرد، مشکل عدم دسترسی تعداد قابل توجهی از روستاها به آب برطرف شده است.
او درباره انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی گفت: آمایش سرزمین، ریال، بودجه و دلار همه در جای خود، اما ثروت اصلی ما در این کشور که تجدیدپذیر هم است، منابع انسانی است. باید اصلی‌ترین بخش این ثروت را به نحو شایسته‌ای انتخاب کنیم، پرورش داده و استفاده کنیم. منتها این ثروت باید مقید به ضوابط اخلاقی هم باشد.
این صحبت را اردکانیان درحالی مطرح کرده که «محمد شریف رنجبر»، کار‌شناس بیولوژی هم دریا در این باره معتقد است: «خلیج فارس دریایی نیمه بسته است که از طریق تنگه هرمز به دریای عمان راه دارد و میزان آبی که در آن تبخیر می‌شود چندین برابر آبی است که از طریق رودخانه‌ها واردش می‌شود؛ بنابراین شوری و دمای آب این دریا بالاست و این خود فی نفسه برای آبزیان تهدید محسوب می‌شود».
آب شیرین کن باعث افزایش شوری ساحل‌ها می‌شود
عبدالرضا کرباسی استاد محیط زیست دانشگاه و از منتقدان طرح‌های انتقال آب در خصوص استفاده از آب شیرین کن‌ها و اثرات محیط زیستی آن‌ها به خبرآنلاین گفته بود : «با استفاده از آب شیرین کن‌ها، به ازای هر یک لیتر آبی که نمک‌زدایی می‌شود، حدود ۳۷ تا ۳۸ گرم نمک به صورت تلخاب در محیط باقی می‌ماند. بنابراین می‌توان گفت بیشترین خطری که استفاده از آب شیرین کن‌ها دارد این است که شوری آب‌های ساحلی را افزایش می‌دهد.»
کرباسی بر این باور است مشکل به همین جا ختم نمی‌شود. با نمک زدایی به وسیله آب شیرین کن معمولا میزان زیادی از غلظت روی و سرب نیز همراه با تلخاب وارد آب می‌شود که به صورت محلول در آب قرار می‌گیرد و می‌تواند برای آبزیان خطرآفرین باشد. بنابراین برای نمک‌زدایی مهم‌ترین چیز جانمایی محل تخلیه تلخاب است به این معنا که اگر محله تخلیه تلخاب نقاطی انتخاب شود که جریانات دریایی در آن مناسب نباشد و تلخاب با حجم آب زیادتری مخلوط نشود، اثر سوء زیست محیطی بیشتری هم خواهد داشت.