بررسی خشونت پیدا و پنهان علیه زنان

خشونت از مسائل رایج در تمام جوامع است، برخی ازافراد جامعه با توجه به شرایط، بیشتر مورد خشونت واقع می شوند از جمله این افراد کودکان، سالخوردگان و زنان هستند.کودکان پسر پس از سپری شدن دوران کودکی اغلب شرایط برابری را تجربه خواهند کرد، سالخوردگان نیز در دوران جوانی موقعیت متفاوتی داشتند. در این بین تنها زنان به خاطر جنسیت همواره شرایط فرودست را تجربه می کنند. «کرمان نو» کوشیده به واکاوی مسئله خشونت علیه زنان بپردازد.

عظیمه جعفری صدر روانشناس است او می گوید در نسلهای گذشته کمتر راجع به خشونت علیه زنان صحبت می شد، با دستیابی زنان به اشتغال، آنها خشونت در محیط کار را تجربه کردند و از اینجا بود که بیشتر این مسِئله مورد توجه قرار گرفت.
وی با اشاره به نابرابریهای جنسیتی معتقد است زنان در موقعیتهای شغلی برابر با مردان درآمد کمتری دارند. همچنین با توجه به نقش زن به عنوان مادر اغلب در محل کار برای خانم باردار یا خانمی که کودکش را شیر می دهد، تمهیدات لازم در نظر گرفته نشده است.

جعفری صدر ادامه داد که با استناد به آمارهای بین المللی بر اساس گزارشی که سازمان بین المللی کار (ILO) ارائه داده آزار جنسی در محیط کار بارزترین گزارش برای زنان است. مثلا گزارش سال ۲۰۱۳ بیشترین گزارش آزار زنان مربوط به اتریش ۸۱ درصد، سوئد ۲ درصد، در حالیکه در انگلیس ۵۴ درصد و در آمریکا ۴۴ درصد (ILO,2013) است، متاسفانه در ایران هیچ آماری نداریم.
وی افزود در اغلب کشورها از سال ۱۹۹۳ تا سال ۲۰۱۰ که قانون منع خشونت علیه زنان وضع شد تقریبا ۷۰ درصد خشونت خانگی کم شد و حتی ۳۵ درصد قتل توسط شریک زندگی را کاهش داد (VAWA, 2010). اما در ایران جرم انگاری نشده فقط در قانون ما ایجاد رابطه جنسی نامشروع مطرح شده و هیچ اشاره ای به آزارهای کلامی و رفتاری نداریم. با وجودیکه در محیط کار آزار کلامی و رفتاری بسیار مشهود است (فتحی ،۱۳۹۲).

به گفته جعفری صدر آزار جنسی در محل کار در سراسر دنیا محکوم است، الان بیش از ۷۵ کشور حتی فیلیپین، هند، یونان، پاکستان و.. برایش قانون وضع کردند. در اتحادیه اروپا قطعنامه ای برای حفظ حیثیت و آبروی زنان و مردان در محیط کار تصویب شده که اینجا آزار جنسی را چنین تعریف می کند: « هر رفتار ناخواسته که ماهیت جنسی داشته باشد یا رفتارهایی که مبتنی بر جنس و نقض کرامت زنان و مردان در محیط کار شامل آزار جنسی، فیزیکی، کلامی و غیر کلامی همه را در برمی گیرد» (وکیلی،۱۳۹۳).
وی در تعریف آزار جنسی گفت: «آزار جنسی به رفتارهای کلامی یا بدنی با ماهیت جنسی که برای قربانی ناخواسته و نامطلوب است، گفته می شود. مثلا در محیط کار تعریف لطیفه های جنسی یا لمس و تنه زدنهای عمدی برای زن ناخواسته و نامطلوب است».

این استاد دانشگاه با اشاره به شرایط قربانیان آزار جنسی در ایران می گوید اغلب کسانی که در محل کار آزار می بینند بخاطر حفظ آبرو، از دست دادن کار و عدم حمایت قانونی سکوت میکنند. در قانون ما ماده ای برای حمایت شغلی از قربانی جنسی وجود ندارد. اگر زنی نتواند ادعایش را ثابت کند، مجرم تلقی شده و امنیت شغلیش از بین می رود. حتی در صورت اثبات هم اگر از سوی کارفرما مورد آزار وقع شده باشد کارش را از دست خواهد داد.
به گفته این روانشناس، زنی که مورد آزار جنسی واقع می شود به لحاظ روانی لطمه جدی می بیند، به نحوی در آزار جنسی ما اختلال پس از سانحه داریم. در اینجا حمایت اجتماعی خیلی مهم است، اما وقتی حمایت اجتماعی نداریم آسیب‌ها مضاعف می شود.
به اعتقاد وی برای مقابله با آزار جنسی درسه سطح فردی، قانونی و فرهنگی باید اقدام‌هایی صورت بگیرد به عنوان مثال در سطح فردی اول هر کسی جایگاه خود را بداند از کارفرما تا کارگر، اما بخصوص خانمها در گروهها یکدیگر را حمایت کنند، به نحوی که آزار دیده جنسی بتواند راحت این موضوع را در مطرح و گروه او را پشتیبانی کند، در واقع یک همدلی است. در بعد قانونگذاری قانون ما مشکل دارد. باید قانون بعنوان یک پیش‌نیاز باشد تا به راهکار آموزشی برسد.
مهدیه صالحی کارشناس ارشد روانشناسی می گوید بر اساس گزارشهای سازمان ملل خشونت هایی که علیه زنان صورت می گیرد بالاترین دلیل مرگ و میر زنان است. کودکانی که تجربه تجاوز جنسی دارند، هنگام بزرگسالی در برقراری تماس نزدیک ناتوان میشوند، زیرا کابوس مورد تجاوز واقع شدن در کودکی آنها را رها نمی کند.

نداشتن مهارت‌زندگی از دلایل اصلی خشونت‌ورزی

به گفته صالحی بر اساس پژوهشها در کشور ما خشونت دیدگان و خشونت ورزان، مهارتهای اجتماعی پایینی دارند. مثلا یک تستی روی مددجویان کمیته امداد انجام و مشخص شد خشونت مردان علیه زن ها خیلی زیاد است. به اینها مهارت‌های زندگی را آموزش دادند (مهارتهای زندگی: توانایی ها، دانشها، نگرشها و رفتارهایی است که برای شادمانی و موفقیت در زندگی آموخته می شود.) آنان مهارت‌های ارتباطی، همدلی، خودباوری، گوش دادن فعال، مهارت‌های بیانی، مهارت تصمیم‌گیری و حل مسئله را بلد نبودند، آموزش ندیده بودند که بجای اینکه هیجان‌زده شوند باید مسائل را با شناخت حل کنند. در سه جلسه ۱۲۰ دقیقه ای مهارتها را آموزش دادند، یکسری جزوه هم بین این افراد پخش شد.
بعد از آموزش پس آزمونی برگزار و مشخص شد که چقدر میزان خشونت کمتر شده است، مثلا وقتی شوهر توانسته بود به حرف‌های همسرش گوش دهد، دیگر زن توسط مرد قضاوت نشده و متوجه شده بود بجای کتک زدن می تواند حرف بزند، یا وقتی خانم دارد چنین رفتاری را انجام میدهد، سعی کرده بود او را درک کند که چرا اینگونه رفتار می کند، بجای اینکه هیجان زده شود و مثلا شروع به فحش دادن کند، سعی کرده بود با شناخت این مسئله را حل و با هم به تعامل برسند. اینگونه بعد از مدتی میزان خشونت‌نسبت به زنان کمتر شد.

صالحی معتقد است که به طور کلی رشد موقعیت اجتماعی ، افزایش آگاهی و سواد زنان از خشونت علیه آنها جلوگیری می کند. در ایران بازتاب گسترده اخبار خشونت علیه زنان، پژوهش‌ها و همایش‌های انجام شده در این موارد از خشونت علیه زنان کاسته است.
وی به موردی که بین خانواده‌های کرمانی در مدارس شهر مشاهده کرده اشاره کرد و گفت:« از جمله خشونت‌هایی که علیه زنان در خانواده‌های دانش آموزان شاهدم، این است که پدر از انجام وظایف نان آوری شانه خالی می کنند، مادر به اجبار در منازل دیگران کارگری می کنند در حالیکه پدران بیکار هستند».
او می گوید که بر اساس آمار بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۳ دست کم بیش از یک سوم از زنان در سراسر جهان خشونت جنسی یا فیزیکی را تجربه کردند.
به‌هرحال وقتی زن باشی، فقط به دلیل جنسیت نا امنی‌هایی را حس می کنیم. البته بسیار ساده انگاریست که فکر کنیم بخاطرتاریک بودن کوچه یا خلوت بودن خیابان این ترس را تجربه کردیم. بلکه مشکل فرهنگی اجتماعیست که به مردان اجازه چنین رفتاری را می دهد. اگر بخواهیم این تجربه را تعریف کنیم کمتر با همدلی حتی از سوی همجنس روبرو می شویم. اغلب می شنویم خوب چرا این موقع رفتی بیرون، این چه لباسی است که پوشیدی. کمتر به این نکته توجه می شود این یک آسیب اجتماعی است که اغلب زنان در مواقع مختلف مورد آزار جنسی واقع می شوند. اگر قشرهای آگاه جامعه در اینگونه موارد حساس شوند چنین رفتارهایی را نکوهش و با زنان قربانی همدلی کنند، میزان وقوع این آسیب افزایش نمی یابد. اگر زنان قربانی حداقل با سرزنش روبرو نشوند و بتوانند به بیان این موارد بپردازند، شاید این آسیب زیرپوستی جامعه رو به بهبود بگذارد.