تمام دشت‌های استان کرمان بحرانی هستند

 به گزارش کرمان‌نو به نقل از ایرنا، فرونشست زمین و مرگ آبخوان‌ها پدیده‌ای اقلیمی است که اکنون در اغلب دشت‌های استان کرمان با آن مواجه هستیم.

 آبخوان لایه زیرزمینی قابل‌نفوذ که از آب اشباع شده و به‌راحتی قابلیت انتقال آب به چاه یا چشمه را دارد که خالی‌شدن این لایه‌ها از آب موجب فرونشست زمین می‌شود و با رخداد این پدیده حتی بارندگی‌های ممتد هم نمی‌تواند لایه‌های فرونشسته را ترمیم و پر آب کند؛ ازاین‌رو اندک‌اندک مرگ آبخوان‌ها رقم می‌خورد.

 آب از طریق حفر چاه در داخل آبخوان با استفاده از پمپاژ برداشت می‌شود و میزان آب برداشتی اگر متعادل باشد از طریق بارش در داخل لایه‌های آبخوان جبران می‌شود.

 نرخ اضافه‌شدن آب در داخل آبخوان برای تمامی آبخوان‌ها یکسان نیست و این مسئله هنگام برداشت آب بایستی موردنظر قرار گیرد. درواقع پمپاژ سریع از چاه حتی به خشکی چاه‌های مجاوری منجر می‌شود که از یک آبخوان مشترک آب برداشت می‌کنند.

 گسترش پدیده فرونشست زمین در مناطقی از استان کرمان این دل‌نگرانی را در بخش مرگ تدریجی آبخوان‌ها موجب شده است؛ اتفاقی که جز با مدیریت بهره‌برداری از منابع آبی نمی‌توان جلو آن را گرفت.

 در بین عوامل مؤثر در ایجاد فرونشست، به نظر می‌رسد برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی، ضخامت لایه رسوبی و ویژگی‌های مهندسی رسوبات، عوامل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشت‌های استان کرمان است.

 حسین شجاعی معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان در این زمینه با تشریح وضعیت فرونشست زمین در شمال استان کرمان گفت: فرونشست یکی از تهدیدهای دشت‌های این استان و البته کشور است که اگر در این زمینه چاره‌اندیشی نشود و برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی کاهش پیدا نکند، در آینده شاهد مرگ آبخوان‌ها خواهیم بود.

 وی ادامه داد: اگر مرگ آبخوان اتفاق بیفتد دیگر امکان احیای آن وجود ندارد پس می‌طلبد مسئولان به این مهم توجه کنند و مدیریت مصرف و اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری را سرلوحه کارها قرار دهند.

 معاون منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با تأکید بر اینکه مرگ آبخوان‌ها تدریجی است تصریح کرد: تمام دشت‌های استان کرمان بحرانی هستند؛ لذا باید در اجرای طرح‌های آبخیزداری در این مناطق با سرعت کار انجام شود.

 کرمان در رتبه دوم فرونشست زمین

 وی ادامه داد: بر اساس گزارش مدیرکل زمین‌شناسی کرمان، این استان از نظر فرونشست زمین در رتبه دوم کشور قرار دارد و به‌ازای هر ۱۰ متر افت سطح ایستابی (بالاترین تراز آب زیرزمینی بر روی یک سطح مشخص در زیرزمین) حدود ۴۳ سانتیمتر نشست زمین را شاهد هستیم که البته نشست زمین در مناطق مختلف استان کرمان متفاوت است.

 شجاعی گفت: طبق آمار اداره کل زمین‌شناسی استان کرمان، دشت محی‌آباد از دشت‌های شهر کرمان طی یک تا یک سال و نیم حدود ۶۰ سانتی‌متر نشست داشته و شکاف‌های دشت‌ها از جمله دشت کرمان و دشت‌های ممنوعه این استان، حاکی از این است که فرونشست در همه دشت‌های کرمان وجود دارد که باید تدابیری در این راستا اندیشیده شود.

 معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمان، دشت صوغان را نیز یکی از دشت‌های بحرانی این استان معرفی و تصریح کرد: طبق آمار اعلام شده در آمایش استان کرمان، بیشترین فرونشست زمین در دشت صوغان اتفاق افتاده است.

 وی ادامه داد: در همین راستا مطالعات حوزه آبخیز این دشت انجام شده و سال گذشته اجرای ۱۱ بند سنگی ملاتی در این محدوده در دستور کار قرار گرفت که اکنون در مراحل پایانی عملیات اجرایی آنها طی می‌شود.

 وی با اشاره به جابه‌جایی روستای باغان صوغان کرمان اظهار داشت: به دلیل فرونشست زمین، اهالی این روستا به شهرکی که بنیاد مسکن احداث کرده منتقل شدند و این اداره کل برای جلوگیری از هر نوع خسارت ناشی از سیل احتمالی، طرح‌های آبخیزداری در بالادست شهرک بنیاد مسکن را به مرحله اجرا در آورد.

تمام دشت‌های استان کرمان در معرض فرونشست قرار دارند

 شجاعی تصریح کرد: تمام دشت‌های استان کرمان در معرض فرونشست قرار دارند به‌طوری‌که سطح ایستابی سفره‌های آب زیر زمینی دشت صوغان طی دوره ۱۵ساله حدود ۲۹ متر افت داشته است.

 وی بر همکاری دستگاه‌های اجرایی در راستای اجرای طرح‌های آبخیزداری تأکید و تصریح کرد: بند ریگ شماره سه ماهان با ۵.۵ میلیارد تومان اعتبار با کمک یکی از شرکت‌های معدنی اجرا شده است.

 وی افزود: ۲ بند خاکی این محدوده نیز با کمک یک شرکت فولاد زرند انجام شد و مطالعات پخش سیلاب ده علی، همچنین مطالعات حوزه شهری کوهبنان نیز به پایان رسیده است.

 معاون منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با اشاره به وقوع سیلاب‌های سال گذشته در رفسنجان ادامه داد: مطالعات ۹ حوزه آبخیز در شهرستان رفسنجان و انار در دستور کار قرار گرفته که در حال انعقاد قرارداد با معادن هستیم و این مطالعات با کمک دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشگاه ولیعصر رفسنجان و دانشگاه تهران انجام می‌شود.

 وی افزود: ۹۵ میلیارد ریال از محل اعتبارات مدیریت بحران به‌منظور بازسازی بندهای فیض‌آباد زرند و راور و نهضت آباد کرمان اختصاص‌یافته است.

 وی ادامه داد: در حال انعقاد قرارداد با یکی از نیروگاه‌ها برای مطالعات حوزه آبخیز بالادست آن در منطقه باغین هستیم که این مطالعات با همکاری دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام می‌شود.

 وی همچنین نقش اصلی اجرای عملیات آبخیزداری را در حفاظت از خاک مهم دانست و گفت: با اجرای عملیات آبخیزداری می‌توان از فرسایش خاک جلوگیری کرد.

 معاون منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان گفت: اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تنها راه حفظ آب‌وخاک است؛ لذا با اجرای این طرح‌ها می‌توان سیلاب را مدیریت و خشکسالی را تعدیل کرد.
وی گفت: سرعت فرسایش خاک در مناطق استان کرمان نسبت به سایر مناطق بیشتر و در حال تبدیل به یک بحران است؛ بنابراین بسیاری از کارشناسان معتقدند اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تنها راه حفاظت آب‌وخاک در استان کرمان است.

کرمان و کسری مخزن آب زیرزمینی ۹۰۲ میلیون مترمکعبی

 شجاعی اظهار داشت: منابع آب زیرزمینی تجدیدپذیر برابر پنج هزار و ۶۶۴ میلیون مترمکعب و در مقابل، میزان تخلیه و برداشت آب برای مصارف مختلف از سفره‌های زیرزمینی ۶ هزار و ۵۶۶ میلیون مترمکعب است؛ لذا با کسری مخزن آب زیرزمینی ۹۰۲ میلیون مترمکعب مواجه هستیم.

 معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمان با اشاره به اقدامات انجام شده طی سه سال اخیر در حوزه آبخیزداری این استان پس از فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه آبخیزداری و آبخوان‌داری در سال ۱۳۹۳ افزود: در سال‌های ۹۷ تا ۱۳۹۹ از محل صندوق توسعه ملی اعتبارات بسیار خوبی به استان‌ها اختصاص داده شد.

 وی گفت: سیلاب طی سال‌های گذشته با وجود بارندگی‌های سیل‌آسا در مناطقی که طرح‌های آبخیزداری اجرا شده بود مدیریت شد.

 شجاعی تأکید کرد: قبل از وقوع بارش‌های سیل‌آسای تحت‌تأثیر پدیده مونسون، اعتبار قابل‌ملاحظه‌ای به استان کرمان اختصاص یافت که در آینده نزدیک طبق تفاهم‌نامه منعقد شده قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) عملیات آبخیزداری با اعتبار افزون بر ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال را در ۱۲ شهرستان و ۱۶ حوزه آبخیز استان کرمان اجرا خواهد کرد.

 وی ادامه داد: طبق این تفاهم‌نامه از طریق قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) در استان کرمان باید ۴۴ مورد بندهای سنگ ملاتی، ۲۲ مورد سرریزهای سنگی ملاتی، ۱۴ مورد بند خاکی، ۹ مورد ترکی و ۱۷۹ مورد عملیات خشکه‌چین اجرا شود که عملیات اجرایی آنها از امسال آغاز می‌شود و طی سه سال باید به پایان برسد.

 سیل مهیب‌ترین بلای طبیعی استان کرمان

 وی سیل را مهیب‌ترین بلای طبیعی در استان کرمان دانست و بیان کرد: سیلاب به‌عنوان یک مخاطره از نظر تلفات جانی و خسارات مالی در بین بلایای طبیعی استان محسوب می‌شود.

 شجاعی با تأکید بر اینکه در زمان وقوع سیلاب با عوامل طبیعی و غیرطبیعی مواجه هستیم گفت: شدت، نوع و الگوی بارش‌ها از جمله عوامل طبیعی و توسعه مناطق شهری، تجاوز به حریم رودخانه‌ها، بهره‌برداری بیش از حد توان اکولوژی (بوم‌شناسی) اراضی، احداث سازه‌های نامناسب در مسیر رودخانه، ساختمان‌سازی در بستر و حریم رودخانه‌ها و غیره از عوامل غیرطبیعی هستند که با مدیریت عوامل غیرطبیعی تاحدودی می‌توان از خسارات جانی و مالی سیلاب جلوگیری کرد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان گفت: با طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری می‌توان سیلاب‌ها را مدیریت کرد.

 شجاعی به اقدامات مکانیکی، بیومکانیکی، اقدامات بیولوژیک اشاره کرد و گفت: دستگاه‌های پخش سیلاب یکی از بهترین روش‌های مهار سیلاب و تغذیه آبخوان‌های در استان کرمان است که در دارزین بم، دئفه رفسنجان، احمدآباد، بیاض انار، آبخوئیه راور و برخی دیگر از مناطق استان کرمان اجرا شده است.

 وی با بیان اینکه امکان مطالعه و اجرای طرح‌های آبخیزداری در ۱۰.۶ میلیون هکتار از اراضی شمال استان کرمان وجود دارد که تاکنون در حدود چهار میلیون هکتار معادل ۳۸ درصد از این مقدار مطالعات توجیهی و تفصیلی اجرایی انجام شده است اظهار داشت: عملیات آبخیزداری در حدود ۱.۸ میلیون هکتار معادل ۱۷ درصد اراضی شمال استان کرمان تاکنون انجام شده است.

 وی تأکید کرد: با وجود خشکسالی‌ها در این مناطق، شاهد آبدهی ۲ تا سه برابری قنات‌ها نسبت به سال‌های قبل بوده‌ایم.

 شجاعی بیان کرد: حدود ۴۶۰ میلیون مترمکعب از سیلاب‌ها و روان آب‌های استان کرمان در مناطق زیرپوشش عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری را می‌توان مدیریت کرد؛ چنانچه در سال زراعی ۱۴۰۱ در اراضی زیرپوشش (۱.۸ میلیون هکتار) ۷۵۶ میلیون مترمکعب روان آب با بارندگی ۱۴۰ میلیمتر مدیریت شده که حدود ۳۷ میلیون مترمکعب آن به آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کرده است.

 وی گفت: با اجرای طرح‌های آبخیزداری توانسته‌ایم حدود ۱۲.۵ میلیون مترمکعب از فرسایش خاک شمال استان را کنترل کنیم.

 معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان افزود: حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد سیلاب‌های مدیریت شده به سفره‌های زیرزمینی نفوذ کرده‌اند و همچنین حدود ۲۰ درصد علوفه در مراتع زیرپوشش آبخیزداری اضافه شده است.

 وی با بیان اینکه بخش عمده آب موردنیاز کشاورزی، صنعت و آشامیدنی استان کرمان از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود، افزود: بر اساس مطالعات آمایش استان میزان افت سطح آب‌های زیرزمینی در برخی از دشت‌های کرمان حداقل ۱۰ تا ۱۵ متر است.

 شجاعی به خشکسالی‌های ۲ دهه اخیر در استان کرمان اشاره و تصریح کرد: این اتفاق افت کیفیت و پیشروی آب‌شور در دشت‌های بحرانی استان کرمان را رقم زده است.