بررسی نقش آموزش‌وپرورش در حمایت از دانش‌آموزان پس از حادثه اتوبوس مدرسه فرزانگان؛
نگرانی از ایجاد تروما پس از حادثه میان دانش‌آموزان فرزانگان
مرضیه هاشمی روان‌شناس و مشاور در گفت‌وگویی با کرمان‌نو با اشاره به تأثیرات روانی حادثه اتوبوس دانش‌آموزان، بر لزوم حمایت‌های تخصصی، برگزاری جلسات گروه‌درمانی و کاهش فشارهای تحصیلی در میان هم‌کلاسی‌های جان‌باختگان تأکید کرد.
گزارش اختصاصی کرمان‌نو، فاطمه آقاملایی – حادثه اتوبوس مدرسه فرزانگان کرمان که منجر به کشته‌شدن ۶ نفر از جمله ۴ دانش‌آموز و تعدادی مجروح شد علاوه بر ایجاد زخمی عمیق در خانواده‌ها، تأثیرات روانی مخربی بر دانش‌آموزان بازمانده و هم‌کلاسی‌های قربانیان برجای گذاشته است. برخی از این دانش‌آموزان که بسیاری از آنها پیش‌ازاین نیز تحت‌فشارهای تحصیلی و انتظارات خانوادگی بوده‌اند اکنون با کوهی از غم و اضطراب و استرس مواجه هستند.
مرضیه هاشمی روان‌شناس و مشاور در مصاحبه‌ای با کرمان‌نو با اشاره به تأثیرات روانی حادثه اخیر بر دانش‌آموزان، بر لزوم حمایت‌های تخصصی، برگزاری جلسات گروه‌درمانی و کاهش فشارهای تحصیلی تأکید کرد.
هاشمی افزود: پس از وقوع این حادثه، تماس‌های متعددی از سوی والدین دریافت کردم که نگران اثرات روانی آن بر فرزندانشان بودند. معمولاً پیامدهای تروما بسیار متنوع است و می‌تواند در چهار بعد جسمانی، عاطفی، شناختی و رفتاری ظاهر شود.
هاشمی در توضیح این علائم افزود: این دانش‌آموزان از نظر جسمی ممکن است خستگی، سردرد، مشکلات گوارشی و دردهای مزمن را تجربه کنند. از نظر عاطفی، اضطراب، افسردگی، خشم و حتی احساس گناه در برخی بازماندگان دیده می‌شود. همچنین از نظر شناختی، اختلال در تمرکز و حافظه، نشخوارهای فکری و افکار منفی از مشکلات رایج است و در بعد رفتاری نیز بی‌خوابی، کابوس‌های شبانه، پرخوری یا کم‌خوری و انزوا از مواردی است که والدین از آن شکایت دارند.
نقش آموزش‌وپرورش و مدرسه در حمایت از دانش‌آموزان
هاشمی با اشاره به اینکه آموزش‌وپرورش باید اقدامات مؤثری را برای کاهش فشار روانی دانش‌آموزان در نظر بگیرد گفت: سازگاری با تغییرات پس از حادثه، مانند نبودن برخی از هم‌کلاسی‌ها در کلاس، چالشی است که مدارس باید به آن توجه کنند. وظیفه آموزش‌وپرورش، مشاوران و روان‌شناسان مدارس است که مهارت‌های مقابله‌ای دانش‌آموزان را تقویت کنند؛ از جمله مدیریت استرس، برقراری ارتباط مؤثر، خودمراقبتی و حل مسئله.
او ادامه داد: مدارس باید اولویت خود را بر برگزاری جلسات گروه‌درمانی قرار دهند. حداقل یک ساعت از کلاس‌های دانش‌آموزانی که تحت‌تأثیر این حادثه هستند، باید به گروه‌درمانی اختصاص داده شود. دانش‌آموزان آسیب‌دیده باید در اولویت قرار بگیرند و در کنار آنها، سایر دانش‌آموزان نیز نیاز به حمایت دارند.
لزوم ورود متخصصان روان‌شناسی به مدارس
این روان‌شناس پیشنهاد کرد که نظام روان‌شناسی کرمان به این موضوع ورود کند و تیمی از متخصصان برای ارائه خدمات روان‌شناختی به مدارس اعزام شوند.
او افزود: در حال حاضر، اولویت اصلی مدارس نباید صرفاً مسائل درسی باشد. از آنجا که زمان زیادی تا کنکور باقی نمانده است، بهتر است فشارهای تحصیلی روی دانش‌آموزان کاهش یابد و برگزاری جلسات گروهی، ورزش و فعالیت‌های شادی‌بخش در دستور کار قرار گیرد تا روحیه دانش‌آموزان بهبود یابد.
هاشمی اضافه کرد: اگر امکان‌پذیر باشد، مدارس باید در برگزاری امتحانات انعطاف بیشتری نشان دهند و سخت‌گیری‌های معمول را کاهش دهند. همچنین حذف نمره انضباط یا تعدیل در نحوه برگزاری آزمون‌ها می‌تواند به کاهش استرس دانش‌آموزان کمک کند. این اقدامات، در کنار حمایت‌های روانی، می‌تواند تأثیر مثبتی در روند بهبودی آنها داشته باشد.
نقش والدین در حمایت از فرزندان
هاشمی روان‌شناس تأکید کرد: والدین باید فرزندان خود را تشویق کنند که احساساتشان را بیان کنند و فضایی امن برای صحبت‌کردن درباره آنچه تجربه کرده‌اند فراهم کنند. لازم است که کودکان بتوانند غم و اندوه خود را بروز دهند و در صورت نیاز، گریه کنند. همچنین، حمایت از دوستان نزدیک این کودکان و نشان‌دادن همدلی واقعی اهمیت خیلی زیادی دارد.
او افزود: اگر علائم تروما در کودکان شدید باشد، مراجعه به یک متخصص ضروری است. والدین باید احساسات فرزندانشان را به رسمیت بشناسند و کمک کنند تا آنها بتوانند این احساسات را پردازش کنند.
غروب روز پنجشنبه ۱۸ بهمن ۱۴۰۳، اتوبوس حامل دانش‌آموزان مدرسه فرزانگان کرمان که از یک اردوی تفریحی در منطقه شهداد به سمت کرمان در حال بازگشت بود دچار سانحه و واژگونی شد. در این حادثه چهار دانش‌آموز، همسر و فرزند سرایدار مدرسه جان خود را از دست دادند. این حادثه نه‌تنها خانواده‌های داغدیده را به سوگ نشاند، بلکه زمینه‌ساز شوک روانی عمده‌ای در بین دانش‌آموزان مدرسه فرزانگان و حتی مدارس دیگر منطقه شده است.
برای جلوگیری از تکرار چنین اتفاقاتی نیاز است که ایمنی اردوهای دانش‌آموزی افزایش یابد و نظارت بیشتری بر ناوگان حمل‌ونقل مدارس صورت گیرد. اما در این شرایط مهم‌ترین اولویت، حمایت از دانش‌آموزانی است که درگیر این بحران شده‌اند. اگر این حمایت‌ها به‌درستی انجام نشود تبعات روانی آن می‌تواند تا سال‌ها بر زندگی آنها تأثیر بگذارد.
ضروری است که آموزش‌وپرورش، مدارس و والدین با همکاری متخصصان روان‌شناسی، برنامه‌های حمایتی جامعی را برای کمک به این دانش‌آموزان اجرا کنند. جلسات گروه‌درمانی، کاهش فشارهای تحصیلی، افزایش فعالیت‌های شادی‌بخش و ایجاد فضایی امن برای بیان احساسات، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت روحی آنها کمک کند.