سد صفارود بدون ارزیابی زیست‌محیطی| تامین آب شرب کرمان از کوه زباله؟
شهرداری رابر در حالی اعلام کرده برای جابجایی لندفیل (محل دفن زباله) در بالادست سد صفارود، پول ندارد که قرار است آب شرب شهرهای کرمان و رابر از طریق این سد تامین شود.
سد صفارود یا همان شهیدان امیرتیموری به آب‌گیری نزدیک می‌شود.
به موازات این موضوع، نگرانی‌ها از جابجا نشدن محل دفن زباله شهر رابر افزایش یافته.
مدیرکل محیط‌زیست کرمان هفته گذشته در کارگروه مدیریت پسماند گفت که
جابجا نشدن لندفیل رابر می‌تواند موجب بروز خطرات زیست‌محیطی شود.
خطراتی که مرجان شاکری به آن اشاره کرده البته فراتر از مشکلات زیست‌محیطی است و مستقیم سلامت مردم را هدف می‌گیرد.
ماجرا چیست؟
همانطور که در عکس بالا می‌بینید، سد صفارود دقیقا در پایین‌دست محل دفن زباله رابر قرار گرفته.
براساس تحقیقی که دکتر محسن مهدی‌پور و همکارانش در سال 93 انجام داده، روزانه بیش از 10 تن زباله در این محل دفن می‌شود.
این عدد در کنار اینکه بدانیم از 48 هزار نوع مواد شیمیایی موجود در زباله‌های شهری، دست‌کم 300 نوع سرطان‌زا هستند، بحران موجود در سد صفارود را بهتر مشخص می‌کند.
آلودگی چقدر است؟
مهدی‌پور و همکارانش در تابستان 93 طی سه روز بارندگی اقدام به نمونه‌برداری از جریان آب جاری شده کردند.
نتایج آزمایش‌های حاصل از شیرابه زباله در جدول‌های زیر آمده.
برای فهم بهتر این نتایج، باید با آلاینده‌های عنوان شده در این جدول‌ها آشنا شویم.
COD عبارت است از میزان اکسیژن مورد نیاز برای اکسیداسیون مواد قابل اکسیداسیون موجود در فاضلاب.
سازمان حفاظت محیط‌زیست برای تخلیه فاضلاب استانداردهایی تعریف کرده.
میزان COD مجاز فاضلاب برای تخلیه در آب‌های سطحی و چاه‌های جذبی حداکثر 60 و برای مصارف کشاورزی حداکثر 200 است.
BOD میزان اکسیژن مورد نیاز فاضلاب است تا میکروارگانیسم ها بتوانند مواد آلی موجود در آن را اکسید کنند.
میزان BOD مجاز فاضلاب برای تخلیه در آب‌های سطحی و چاه‌های جذبی جداکثر 30 و برای مصارف کشاورزی حداکثر 100 است.
DO به اکسیژن محلول در آب گفته می‌شود.
میزان استاندارد این شاخص هم برای تخلیه در آب‌های سطحی و مصارف کشاورزی 2 است.
NO3 یا نیترات اگر در آب غلظت زیادی داشته باشد، می‌تواند موجب ایجاد سرطان شود.
میزان استاندارد نیترات در فاضلاب برای تخلیه در آب‌های سطحی و چاه‌های جذبی حداکثر 50 و 10 است.
فاضلابی که دارای نیترات است نباید برای کشاورزی استفاده شود.
PH هم قلیایی بودن را نشان می‌دهد.
استاندارد آن در فاضلاب برای تخلیه در آب‌های سطحی 6.5 تا 8.5، چاه‌های جذبی 5 تا 9 و برای مصارف کشاورزی 6.5 تا 8.5 است.
با مقایسه میزان استاندارد آلاینده‌ها با نتایج به دست آمده در آزمایش سال 93، می‌بینیم که آلاینده‌ها در شیرابه زباله‌های بالادست سد صفارود حتی از میزان استاندارد در فاضلاب زیادتر است، چه رسد به اینکه قرار باشد این شیرابه به مخزن سدی وارد شود که قرار است آب شرب کرمان و رابر را تامین کند.
ساخت سد بدون ارزیابی زیست‌محیطی
«سد صفارود ارزیابی زیست‌محیطی ندارد.»
این جمله را مدیرکل محیط‌زیست کرمان به «کرمان نو» می‌گوید.
به گفته مرجان شاکری، زمانی که کلنگ این سد بر زمین زده شد (سال 86)، کسی به وجود معادن مس و دپوی زباله در بالادست آن توجهی نکرد.
او اضافه می‌کند «محیط‌زیست که در مقابل یک عمل انجام شده قرار گرفته از چند سال پیش نسبت به محل لندفیل هشدار داد اما کسی گوشش بدهکار نبود.»
حتی سه سال پیش مشاور ساخت سد در جلسه مدیریت پسماند گفت که اگر زباله‌ها به سد راه پیدا کنند، اسمم را عوض می‌کنم. اما همان سال پس از بارندگی زیاد، تمام زباله‌ها به مخزن سد رسیدند و حرف محیط‌زیست اثبات شد.
از همان زمان بحث بر سر جابجایی محل دفن زباله رابر بالا گرفته اما هنوز این اتفاق نیفتاده.
مدیرکل محیط‌زیست کرمان می‌گوید شهرداری رابر اعلام کرده فعلا پولی ندارد و باید از جای دیگری اعتبار این کار تامین شود.
اما اگر لندفیل جابجا شود، مشکل آلودگی ناشی از شیرابه زباله رفع می‌شود؟
محسن مهدی‌پور در پاسخ به این سوال ما می‌گوید:
باید پس از این کار در مسیل ورودی سد با خاک رس جلوی مواد آلاینده گرفته شود.
شاید مشکلات افزایش یابند
جابجا نشدن محل دفن زباله رابر البته تنها مشکل سد صفارود نیست.
به گفته مدیرکل محیط‌زیست کرمان، از آنجایی که هنوز ارزیابی زیست‌محیطی این سد کامل نشده، شاید مشکلات بیشتر شود.
مشکلاتی همچون وجود معادن مس در بالادست سد صفارود.
شاکری در پاسخ به این سوال ما که اگر معدن مس هم باعث آلودگی آب صفارود شود، چه باید کرد، می‌گوید
ما کوتاه نمی‌آییم. البته تاکنون مشکل کیفی در آب آن منطقه مشاهده نکردیم اما اگر مشکلی باشد، بدون رفع آن اجازه آب‌گیری سد را نمی‌دهیم.