ثبت جهانی دقیانوس جیرفت در معرض خطر

به گزارش کرمان‌نو، مسئولان استان کرمان مانند استان‌های دیگر برای حل چالش بزرگ پیش پای طرح نهضت مسکن ملی که همان کمبود زمین است به هر دری زدند. این چالش را در جیرفت با انتخاب زمینی در مجاورت محوطه تاریخی شهر قدیم جیرفت حل کردند و آن‌طور که گفته می‌شود این زمین در شورای‌عالی مسکن و شهرسازی هم مصوبات لازم را گرفته و اداره کل میراث‌فرهنگی استان هم پای میز آمده است و با وضع شرط و شروطی مجوز احداث این شهرک را امضا زده است.
پیرو شکایت موجود دو طرف مناقشه در حضور دادستان در دادگاه به طرح موضوع پرداختند. یک طرف میراث‌فرهنگی است که وظیفه حفاظت از میراث گذشته را برعهده دارد و طرف دیگر راه و شهرسازی که باید سیاست‌های توسعه شهرسازی را دنبال کند.
ریشه تاریخی جیرفت در خطر نابودی
کارشناسان راه و شهرسازی می‌گویند: طبق مصوبه شورای‌عالی کار کردیم و خلافی صورت نگرفته است. اما قادر شیروانی، سرپرست پایگاه ملی میراث‌فرهنگی جنوب کرمان می‌گوید: جیرفت به آثار تمدنی آن مباهات دارد و اعتبار جیرفت همین فرهنگ و قدمت آن است. نمی‌توان ریشه درخت را قطع کرد و به شاخ‌وبرگ آن بپردازیم. این کارشناس باستان‌شناسی با بیان اینکه دقیانوس «شهر قدیم» شهرت جهانی دارد، ادامه داد: برای شناخت فرهنگ و تمدن اسلامی جنوب شرق این محوطه وسیع‌ترین محوطه تاریخی است. بایستی در هر کار توسعه‌ای پیوست تاریخی آن هم لحاظ شود درحالی‌که کار شروع شده بدون آنکه این پیوست رعایت شود، به عرصه تاریخی تجاوز شده و به نزدیکی گورهای باقی‌مانده از دوره ساسانی رسیدند. شیروانی به سیستم آبرسانی قدیم این منطقه با ۵ رشته قنات اشاره کرد و گفت: علاوه بر اینکه این رشته قنات‌ها با قدمت چند ده قرن در معرض خطر هستند، بقایای سرباره‌های آهنگری و گورهای ساسانی هم تهدید می‌شوند. سرپرست پایگاه ملی میراث‌فرهنگی جنوب کرمان، افزود: شهرک‌سازی و بالتبع کانال‌کشی‌ها و سیستم برق و آب و گازرسانی، از هر راهی که انجام شود باید از محوطه تاریخی عبور کند و این وظیفه من است که طبق قانون جلوی کار را بگیرم و به‌عنوان باستان‌شناس می‌گویم که محل پروژه در عرصه شهر قدیم است.
تامین مسکن در اولویت
در ادامه جلسه دادگاه نماینده راه و شهرسازی هم بعد از آنکه از عرق خود به جیرفت و میراث آن اشاره داشت، مسکن را نیاز اولیه بشر دانست که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و گفت: در سنوات گذشته در مراحل مختلف استعلام‌های لازم کسب شده است و روال قانونی طی شده است.
توقف کار برای بررسی بیشتر
جیرفت همین آثار تاریخی را دارد و هیچ‌چیزی دیگر ندارد، این شروع صحبت دادستان عمومی و انقلاب جیرفت در جلسه دادگاه بود.
افشین صالحی‌نژاد با بیان اینکه خط‌قرمز ما، آثار تاریخی‌مان است، ادامه داد: کار در محدوده اراضی شهرک جدید تا بررسی کارشناسی مجدد متوقف شود.
صالحی‌نژاد تأکید کرد: دستگاه قضایی با قاطعیت از اجرای طرح نهضت ملی مسکن حمایت می‌کند؛ اما مسئولان راه و شهرسازی باید در مناسب‌ترین مکان و پس از انجام اقدامات کارشناسی این طرح را عملیاتی و اجرا کنند.
نادر علیدادی سلیمانی باستان‌شناسی است که پای مصوبه شورای‌عالی مسکن را امضا کرده است. او که از دغدغه‌مندان این حوزه هم است، می‌گوید: امضای پای‌کار به‌صورت مشروط بوده است و آن را مشروط به بررسی باستان‌شناسی محوطه مورد ذکر و در نهایت اعلام نظر کرده‌ایم و نباید راه و شهرسازی بدون اطلاع میراث‌فرهنگی کار را شروع کند.
علیدادی‌سلیمانی افزود: محوطهٔ مورد درخواست راه و شهرسازی در غرب محوطه تاریخی قرار می‌گیرد و حدفاصل عرصه تاریخی با محوطه مورد درخواست بافاصله زیادی از شهر قدیم قرار می‌گیرد.
این کارشناس باستان‌شناسی اعلام کرد: کاردرست همین است که کار متوقف شود و البته مدیرکل میراث‌فرهنگی هم در ذیل موافقت‌نامه ذیل کرده که درصورتی‌که حین کار به اشیا و آثار و شواهد باستان‌شناسی برخورد شود، کار بلافاصله متوقف شود.
امید به ثبت جهانی شهر قدیم
او بیان کرد: اگر حرف ما خریدار داشت که نباید کار در این محل شروع می‌شد و بهتر بود که به دنبال گزینه دیگری در اطراف شهر جیرفت برای اهداف توسعه شهری و حل مشکل مسکن جوانان بودند.
نادر علیدادی سلیمانی با ابراز نگرانی از شکل‌گیری شهرک جدید و به دنبال آن توسعه زیر ساخت‌های ضروری آن اظهار کرد: بسیار امیدوار به ثبت جهانی شهر قدیم هستیم چرا که شهر قدیم علاوه بر اینکه در کرانه هلیل‌رود واقع شده است، از علاوه‌برآن از شبکه آبرسانی که با رشته‌های متعدد قنات آبرسانی می‌شده است و این محدود به عرصه اصلی شهر نیست و در اطراف محوطه آن گسترده است و امکان آسیب به این اثر وجود دارد.

آن طور که این کارشناس باستان‌شناسی می‌گوید: شهر قدیم در نوع خود بسیار ارزشمند است و یکی از معدود شهرهایی است که در دوره‌های اولیه اسلام شکل‌گرفته و تا اوایل سده هفتم هجری حیات آن ادامه داشته است.
اولین‌بار نیست که آثار تاریخی چوب بی‌توجهی را می‌خورد، جیرفت دو کاندید برای ثبت جهانی دارد. یکی از آن‌ها شهر قدیم جیرفت یا همان «دقیانوس» است که زمینه اقدامات اولیه ثبت جهانی آن یعنی عکس‌برداری هوایی از این منطقه باستانی اوایل سال ۹۶ شروع شد. وقتی که بدانیم ثبت ملی این اثر به تاریخ ۱۳۴۵ برمی‌گردد، بیشتر به عمق فاجعه پی می‌بریم و حالا اگر که مدعی‌العموم جلوی کار را نمی‌گرفت، همین ذره امید برای ثبت جهانی و حفظ این اثر تاریخی هم از بین می‌رفت.
ده روز دیگر متولیان میراث و راه و شهرسازی با حضور دادستان شهر دور یک میز تصمیم می‌گیرند و مشخص می‌شود، آیا خطر از بیخ گوش «دقیانوس» می‌گذرد یا نه؟!