زندگی شنی

همشهری گزارش داده؛ پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد توفان‌ شن از امروز دوباره شرق کرمان (ریگان و فهرج) را محاصره می‌کند؛ توفانی که هفته گذشته راه 36 روستا را مسدود کرد و حدود یک میلیارد تومان خسارت در ریگان برجا گذاشت. توفان‌های شن در کرمان، پدیده جدیدی نیستند و در یکی – دو دهه گذشته و با تشدید خشکسالی‌ و کم‌آبی، حداقل 6 ماه سال آسمان شرق کرمان را تیره‌وتار می‌کنند.

میانگین خسارت هر توفان، یک میلیارد تومان برآورد می‌شود و اگر دوره زمانی فعالیت هر توفان به‌طور میانگین یک هفته در نظر گرفته شود، کرمانی‌ها بیش از 24هفته از سال شاهد بروز توفان شن هستند؛ 24 هفته و حداقل 24 میلیارد تومان خسارت که بر محرومیت‌های مردم منطقه می‌افزاید.

بر باد رفتن زحمت 70 ساله
دهیار روستای رستم‌آباد در شهرستان ریگان اما این زمان را بیشتر و حدود 8 ماه از سال می‌داند و می‌گوید: 8 ماه از سال شاهد وقوع توفان هستیم که شدت‌ آن‌ها با توفان‌های منطقه زابل در سیستان و بلوچستان هم قابل مقایسه نیست. هنوز شن‌های توفان قبلی در معابر روستا انباشته شده و کار دهیاری هم این است که این معابر را از شن پاک‌سازی کند، زیرا در زمان توفان هیچ کار دیگری نمی‌توانیم انجام دهیم.

خوبیار فرامرزی به تخریب خانه‌های روستایی با توفان شن اشاره می‌کند و می‌افزاید: علاوه بر تخریب خانه‌های خشت‌وگلی، شغل مردم روستا که کشاورزی و دامداری بوده است هم از بین رفته. پدران ما 70-80 سال کشاورزی کردند و زحمت کشیدند و حالا توفان شن همه زحمت آن‌ها را بر باد داده است.

او با بیان این‌که اهالی این منطقه بیش از 20 سال است درگیر توفان‌های شن هستند،‌ اظهار می‌کند: مردم از خودشان کشاورزی ندارند و برای دیگران کار می‌کنند. آن‌هایی که کمی درآمد دارند به روستاهای همجوار و مرکز شهرستان می‌روند. آن‌هایی که درآمد ندارند با دستمزد کشاورزی و یارانه‌ زندگی می‌کنند.

فرامرزی به جمعیت 852 نفری روستای رستم‌آباد اشاره می‌کند که بسیاری از آن‌ها به‌ویژه جوان‌ترها در حال مهاجرت به روستاها و شهرهای اطراف هستند؛ مهاجرتی که نتیجه توفان‌های شن‌، بیکاری،‌ محرومیت و کمبود امکانات است و با تشدید خشکسالی و توفان‌های شن، هر سال افزایش می‌یابد.

دهیار روستای رستم‌آباد با بیان این‌که اهالی این روستا علاوه بر همه مشکلات محرومیت‌های دیگری هم دارند، ادامه می‌دهد: کمبود آب در منطقه وجود دارد. مثلا ما روزی 3-4 ساعت آب داریم که آن هم بسیار شور و غیرقابل آشامیدنی است. از سوی دیگر نهال‌هایی برای جلوگیری از توفان کاشته شده است، اما با تانکر باید آبیاری شوند که پاسخگو نیست. وزیر جهاد کشاورزی، مدیرکل منابع طبیعی استان، بخشدار و فرماندار از این منطقه بازدید کرده‌ و وعده‌هایی داده‌اند، اما تاکنون هیچ‌یک عملی نشده است.

او مالچ‌پاشی در کانون‌های بحرانی را بهترین راهکار پیشگیری از توفان‌های شن می‌داند.

کارگری در کرمان و رفسنجان

هرچند در روستای ملک‌آباد که روستایی عشایری است به دلیل نخل‌های کاشته‌شده در اطراف روستا توفان تاثیر کمتری دارد، اما خدایار زارع، رئیس طایفه ساکن در این روستا، از تپه‌های شنی با ارتفاع هزار متری در اطراف روستا می‌گوید.

او توضیح می‌دهد که زمین‌های کشاورزی و نخل‌های کاشته‌شده در این منطقه 40-50 سال پیش و با ساکن شدن طایفه‌اش ایجاد شده‌اند، اما از سوی اهالی به دلیل توفان‌ها قابلیت بهره‌برداری ندارند. حالا او و بسیاری از مردان روستا برای تامین درآمد در رفسنجان و کرمان کارگری می‌کنند، اما به خاطر نخل‌ها و زمین‌هایشان از روستا مهاجرت نکرده‌اند؛ نخل‌هایی که به دست پدرانشان و برای مقابله با توفان کاشته شده و حالا فقط همین کارکرد را دارد.

افزایش بیکاری، مهاجرت از روستا، خالی از سکنه شدن روستاهای منطقه، افزایش بیماری‌های پوستی و تنفسی و از بین رفتن کشاورزی و دامداری منطقه مواردی است که مردم محلی از آن گلایه دارند. بخشدار بخش مرکزی ریگان هم این گلایه‌ها را قبول دارد و خود یکی از افرادی است که از شرایط زندگی در بخش مرکزی ریگان به ستوه آمده.

حسین بنی‌عامری توفان‌های شن را عامل اختلال در زندگی و معیشت مردم می‌داند و می‌گوید: حجم توفان شن به حدی است که مردم امکان آبیاری درختان را هم ندارند، چون پای هر درختی تپه‌ای از شن است.

وی مهاجرت مردم از منطقه را نتیجه ناامیدی از بهبود وضع می‌داند و می‌افزاید: خیلی از روستایی‌ها درآمد خود را از دست داده‌اند و باید فکری برای مشاغل جایگزین آن‌ها کرد. اگر کار نباشد، نمی‌توان آن‌ها را در روستا نگه‌داشت.

بنی‌عامری با بیان این‌که هر بار توفان بین 50 تا 100 نفر را روانه بیمارستان می‌کند، ادامه می‌دهد: هربار توفان می‌آید، زندگی مردم مختل می‌شود. هرچند ما میزان خسارت ‌را بلافاصله به مرکز می‌فرستیم،‌ اما جبران خسارت به سرعت و کامل اتفاق نمی‌افتد.

 مالچ‌پاشی بدون اعتبار 

فرماندار ریگان هم این خسارت‌ها را تایید و آن را در هر توفان به صورت میانگین حدود یک میلیارد تومان اعلام می‌کند. امین باقری با بیان این‌که 140 روستای ریگان در معرض شن‌های روان قرار دارند و در سال‌های گذشته 16روستا خالی از سکنه شده‌اند، می‌گوید: این روستاها در حاشیه کانون‌های بحرانی فرسایش بادی قرار دارند، اما اقدامات بیابان‌زدایی، مالچ‌پاشی و نهال‌کاری به شدت کند انجام می‌شود و به همین دلیل این روستاها همیشه در معرض شن‌های روان هستند. تازه راه 36 روستایی که با توفان هفته گذشته بسته شده بود باز شده است و حالا از امروز دوباره شاهد بروز توفان خواهیم بود.

وی با بیان این‌که منطقه ریگان بعد از خوزستان دومین کانون بحرانی فرسایش بادی در کشور است، می‌افزاید: 98 هزار نفر در 2 بخش ریگان و گنبکی ریگان زندگی می‌کنند که بیشترین مشکلات در بخش مرکزی است. گنبکی در گذشته وضعی به‌شدت بحرانی داشت و حتی 30 روستای این منطقه خالی از سکنه شدند، اما با نهال‌کاری و مالچ‌پاشی حالا این بخش به یکی از مناطق خوش‌ آب‌وهوای ریگان تبدیل شده است.  مالچ‌پاشی و نهال‌کاری که باقری به آن اشاره می‌کند، قرار بود در 5 هزار هکتار از کانون‌های بحرانی ریگان هم انجام شود، اما از سال گذشته متوقف شده است.

مسئولان استانی و محلی اعتبار برای این کار را کافی نمی‌دانند و این در شرایطی است که هر سال بیش از صدها هکتار به این مساحت افزوده می‌ِشود. اعتبار امسال حفاظت محیط زیست کرمان، بنا بر اعلام مرجان شاکری، مدیر این اداره،  حدود 73 میلیارد تومان است که 35 میلیارد تومان از آن سهم منابع طبیعی شمال و 28 میلیارد تومان سهم منابع طبیعی جنوب استان است، اعتباری که فقط برای نهال‌کاری و مالچ‌پاشی نیست. این اعتبار در شرایطی برای کرمان تصویب شده است که مالچ‌پاشی کانون‌های بحرانی بیابان‌های ریگان به تنهایی به 50 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

بخشدار بخش مرکزی ریگان: خیلی از روستایی‌ها درآمد خود را از دست داده‌اند و باید فکری برای مشاغل جایگزین آن‌ها کرد.

فرماندار ریگان: 140 روستای ریگان در معرض شن‌های روان قرار دارند و در سال‌های گذشته 16روستا خالی از سکنه شده‌اند.