شش مزیتی که کرمان ندارد
یادداشتی از عماد محسنی تکلو معاون سیما و منظر سازمان سیما، منظر و زیباسازی شهرداری کرمان.
می‌گویند هنرپیشه کمدی اگر در دقایق ابتدایی نمایش بتواند از حضار خنده بگیرد تا پایان نمایش همه به اجرایش می‌خندند و برعکس اگر اجرایش سرد و بی‌مزه شروع شود تا پایان کسی به او نمی‌خندد.
به درست یا غلط همین تفکر در مدیریت شهرها نیز حاکم است و شروع عملکرد مدیریت شهری در قضاوت افکار عمومی تا پایان، تاثیر بسیار مهمی دارد.
از این رو مدیران شهری در ابتدای شروع فعالیت‌شان سعی دارند تا با دست زدن به پروژه‌های عموما عمرانی و عینی هم خودشان را از گرفتار شدن در بحران دستاورد رها کنند و هم راهشان برای اقناع افکار عمومی برای اقداماتشان هموار شود.
این روند به خودی خود روند مثبتی است مشروط به اینکه همراه با دستپاچگی نبوده و به بیراهه نرود. یعنی به زبان ساده‌تر حال که مدیر جدید می‌خواهد خودی نشان دهد توانش مصروف اقداماتی شود که نیاز واقعی شهر بوده و مزیت‌های نسبی شهر را افزایش دهد.
در یادداشت پیش رو سعی کردم به اختصار به چند مزیتی که کرمان می‌توانست داشته باشد و حالا ندارد اشاره کنم.
شکی نیست مصائب کرمان بسیار بیشتر از آن است که در یک لیست 6 تایی جا شود. اما سعی شده به مواردی اشاره شود که اولا برای شهر فوریت دارد و اگر شهر بخواهد در ریل درست مدیریت شود بهتر است شهرداری با ایجاد این مزایا شروع به کار کند. و از سوی دیگر ایجاد این مزایا در شهر راه‌حل‌های شفاف و مطالعه شده داشته باشد تا شهردار جدید وقت طلایی یک سال اول را مصروف مطالعه نکند.
کیفیت فضای سبز
فضای سبز در سال‌های گذشته مزیت کرمان بود. خاطره سبزینگی نارون‌های بلوار جمهوری تنها بخشی از این مزیت بود که رفته رفته و با افت کیفیت آب‌های زیرسطحی کرمان در حال فقدان است.
شوری آبی که شهرداری کرمان مجبور است به فضای سبز شهر بدهد عملا امکان کاشت گل‌ها و گیاهان فصلی را از شهرداری کرمان صلب کرده و موجب شده نگهداری از درختان و فضاهایی مثل جنگل پردیسان که ویژگی میراثی برای کرمان دارند به شدت سخت باشد.
در کنار مشکل کیفیت آب خام، توسعه فضای سبز در حد ساخت پارک‌های محله‌ای آن هم در شهر کرمان که سرانه قابل قبولی در فضای سبز دارد به نظر بیراهه‌ای ست که مدیریت شهری چندین سال است اصرار بر ادامه آن دارد.
در این شرایط راه حلی وجود دارد که هرچند دشوار و پرهزینه اما اجتناب ناپذیر است. اول توسعه کامل شبکه آب خام و دوم تصفیه آب فضای سبز.
شبکه آب خام در دوره گذشته مدیریت شهری توسعه قابل قبولی پیدا کرد اما همچنان کیفیت آب فضای سبز چالش اصلی است. به نظر می‌رسد بهتر است اولا تا اطلاع ثانوی فضای سبز کرمان توسعه قابل توجهی نداشته باشد در ثانی با هر روش ممکن آب فضای سبز با روش‌های علمی تا رسیدن به کیفیت قابل قبول تصفیه شود.
حمل و نقل عمومی
مدیریت حمل و نقل در کرمان سال‌هاست همه توجه و هزینه‌اش را معطوف حمل و نقل با خودروهای شخصی کرده.
این غفلت از سایر روش‌های مدرن حمل و نقلی از حمل و نقل عمومی گرفته تا افزایش قابلیت پیاده پذیری سبب شده اولا شهر تٌنٌکی مثل کرمان درگیر مساله ترافیک شود و ثانیا مدیریت شهری برای جبران مسئله، بیراهه‌هایی مثل غیر همسطح سازی و تعریض را با صرف هزینه‌های بالا مرتبا تکرار کند و نتیجه نگیرد.
این مسیر همیشه ایده توسعه حمل و نقل عمومی را کنار زده.
در حالی که طرح جامع حمل و نقل کرمان ایده‌های صریحی جهت افزایش کیفیت حمل و نقل عمومی کرمان دارد که مهم‌ترینش ایجاد دو خط شمال به جنوب و شرق به غرب حمل و نقل انبوه‌بر است.
متد پیشنهادی طرح جامع احداث خطوط بی‌آرتی است و طرح جامع تراموا را برای کرمان توصیه نمی‌کند.
بر کسی پوشیده نیست قطار شهری برای کرمان مزیت بسیار بالاتری است تا خطوط اتوبوس تندرو، اما قیمت حداقل 15 میلیون یورو برای احداث یک کیلومتر قطار شهری، هزینه‌ای نیست که تامین آن برای شهر کرمان ممکن باشد.
در ثانی هزینه‌های بالای تعمیر و نگهداری از خطوط ریلی احداث خط تراموا را برای کرمان غیر ممکن می‌کند. به همین دلیل است که به رغم اینکه همه شهرداران گذشته به دنبال احداث قطار شهری در کرمان بودند اما هیچ کدام حتی مساله را به پای قرارداد هم نرساندند.
نباید توسعه حمل و نقل عمومی کرمان معطل ایده نشدنی تراموا شود. کما اینکه خط بی‌آرتی به سادگی قابلیت تبدیل به خط تراموا را دارد.
لذا ضروری است شهرداری کرمان در اسرع وقت مقدمات احداث خط یک بی‌آرتی را از فرودگاه تا میدان مشتاق با حفظ کیفیت منظر شهری بلوار جمهوری و خیابان شریعتی در دستور کار قرار دهد.
پیاده‌رو و شان عابر پیاده
با کمی سخت گیری می‌توان گفت کرمان هیچ پیاده‌روی استانداردی ندارد.
پیاده‌رویی که از نظر فیزیکی هموار، دارای خط بریل، دارای نور و مبلمان شهری استاندارد، بدون جوی باغچه با ارتفاع مناسب از سطح خیابان، فضای سبز مناسب و خلاصه پیاده رویی که شان عابر پیاده در آن حفظ شود عملا در کرمان نیست.
در هیچ مزیتی کرمان این اندازه عقب نیست که در نداشتن پیاده‌رو. پس عجیب نیست که اینقدر پیاده‌روهای کرمان خلوت و خیابان‌ها شلوغ باشد.
شهرداری کرمان با توجه به ظرفیت بالایی که از خودش در اجرای عملیات عمرانی در مناطق پنج گانه و سازمان عمران در سال‌های گذشته نشان داده، به راحتی و با نگرشی درست می‌تواند گام بلندی در افزایش قابلیت پیاده پذیری شهر بردارد. مشروط به اینکه اصلاح پیاده‌روها و افزایش قابلیت پیاده پذیری آنها منطبق بر دستورالعمل‌ها و دیتیل‌های مدرن شهری باشد.
حمل و نقل پاک
کرمان به سه دلیل می‌تواند بهشتی برای حمل و نقل پاک باشد و حمل و نقل بر پایه وسایل غیر موتوری مثل دوچرخه می‌تواند بار قابل قبولی از حمل و نقل کرمان را بر دوش بکشد.
اول به این دلیل که طبق مطالعات جامع حمل و نقل کرمان درصد قابل توجهی از جابه‌جایی در کرمان زیر پنج کیلومتر و مناسب برای جابه‌جایی با دوچرخه است. دوم اینکه کرمان شهر مسطحی است و دوچرخه سوار را به زحمت نمی‌اندازد و سوم اینکه دوچرخه در کرمان سابقه اجتماعی مثبتی دارد.
به رغم همه این مزیت‌ها اما حمل و نقل غیر موتوری اصلا مزیت کرمان نیست. شهرداری کرمان می‌تواند با چند اقدام اولیه دوچرخه را به روشی برای جابه‌جایی در نقاط مرکزی شهر تبدیل کند.
نخست طراحی سیستمی برای تامین دوچرخه‌های اشتراکی نسل 5 مانند آن سیستمی که شرکت بیدود در تهران و شیراز پیاده کرده و دوم ایمن‌سازی خیابان‌ها و تقاطع‌ها با روش‌های مدرنی مثل احداث خطوط ایمن دوچرخه و اصلاح هندسی چهارراه‌ها.
همه این اقدامات نیازمند در نظر گرفتن دو فرض بسیار مهم است اول اینکه توسعه حمل و نقل پاک یک شبه صورت نمی‌گیرد و صبر و اصرار زیاد می‌طلبد و دوم اینکه مخالفت‌هایی که در ابتدای کار با توسعه خطوط ایمن دوچرخه پیش می‌آید نباید مدیریت شهر را در طی مسیر درستی که پیش رو دارد دچار تردید کند.
فضاهای عمومی باکیفیت
میدان گنجعلی‌خان کرمان و بناهای تاریخی اطرافش در حال حاضر تنها میدان شهری با کیفیت کرمان است و کرمان از داشتن فضاهای عمومی پیاده مدار و با کیفیت دیگر محروم است.
در دوره گذشته مدیریت شهری کرمان اهتمام ویژه‌ای برای ساخت و توسعه فضاهای عمومی و میادین و پیاده‌راه‌ها ایجاد شد اما به جز میدان ارگ هیچ کدام به مرحله اجرا نرسید.
طراحی شهری میدان کوثر، پارک گردشگری، طراحی شهری خیابان‌های هزارویک شب و حمزه، بلوار 22 بهمن، پیاده راه میدان مشتاق و طراحی شهری میدان آزادی از جمله پروژه‌های انسان مداری بودند که در دوره گذشته هر کدام تا مرحله‌ای پیش رفته‌اند که اقدام درست مدیریت شهری در دوره جدید می‌تواند ادامه دادن آنها باشد.
در کنار اهمیت همه این پروژه‌ها، به دلایلی اهمیت میدان آزادی و پارک گردشگری بیشتر است.
نخست زمان و ریال بالاتری که باید مصروف آنها شود و دوم تاثیری که بر افزایش کیفیت زندگی شهری کرمانی‌ها می‌گذارند.
از این رو شهرداری کرمان هر اندازه که روی پیشرفت این دو پروژه مهم شهری زمان و تمرکز قرار دهد عاید بیش‌تری نصیب شهر می‌شود.
بافت تاریخی
باعث تاسف است که بگوییم شهر تاریخی کرمان از مزیت بافت تاریخی خود بی‌بهره است.
بافت متراکم تاریخی کرمان در طی سالیان با اقداماتی از قبیل ساخت پروژه‌های تجاری و خیابان کشی عملا مرده است اما با تعریف پروژه‌های محرکی قابلیت این را دارد که در یک برنامه بلند مدت به زندگی برگردد.
مطالعات دقیقی هم برای چند پروژه محرک در بافت تاریخی صورت گرفته و قابل اجراست. مانند مطالعات احیای محور قبه سبز و مطالعات احیای شش دروازه قدیم کرمان که خیلی زود می‌تواند توجهات زیادی را معطوف به بافت تاریخی کرمان کند. در این بین تسریع در مرمت آثار ارزشمندی مانند قلعه دختر، قلعه اردشیر و کاروانسرای وکیل که خارج از مسوولیت مستقیم شهرداری است بافت تاریخی کرمان را از وضعیت کنونی خارج می‌کند.
*منبع: فردای‌کرمان