افزایش تعداد روزهای هوای پاک در کرمان| 13 شهرستان استان دارای صنایع آلاینده هستند

امرو 29 دی، روز ملی هوای پاک است.

هوای پاک در سال‌های اخیر بیش از پیش مورد توجه مردم، رسانه‌ها و مسوولان قرار گرفته. دلیل آن هم آلوده‌تر شدن هواست. حالا با بیشتر شدن تعداد روزهایی که هوا آلوده است، مردم بیشتر قدر هوای پاک را می‌دانند.

در استان کرمان اگرچه آلودگی هوا مانند دیگر شهرهای بزرگ همچون تهران، اصفهان و مشهد نیست، اما گردوغبار و ریزگردها چندسالی می‌شود که بیشتر به کرمانی‌ها سر می‌زند.

در این میان وجود صنایع بزرگ در این استان که بعضا هم آلاینده هستند، نگرانی از آلودگی هوا را بیشتر کرده. حال سوال اینجاست که وضعیت هوا در کرمان چگونه است؟ و آیا به دلیل وجود صنایع متعدد، باید در این زمینه نگران بود؟

این پرسش‌ها و سوالات بیشتری را از مرجان شاکری، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمان پرسیدم. او که جزو معدود مدیران کل زن در استان کرمان است، به محیط‌زیست اشراف کامل دارد.

شاکری سال‌ها پیش تنها محیط‌بان زن ایرانی بود که به عنوان کارشناس در محیط‌زیست کرمان مشغول به کار بود. روزنامه همشهری سال 84 درباره او نوشت که

۲۸ ساله است و يك سال و 6 ماه می‌شود كه عملا مشغول به كار محيط‌بانی. البته به دليل محدوديت‌های سازمانی، اجازه حمل سلاح و موتورسواری را ندارد، اما اگر پيش بيايد، موتورسواری هم می‌كند. تا حالا فقط چندين بار با پای پياده در كوه متخلفان را تعقيب كرده. او پا به پای محيط‌بان‌های مرد در كوه می‌دود. حتی گاهی جلوتر از آن‌ها.

حالا 14 سال از آن روزها گذشته. اگر روزگاری او برای حفاظت از حیوانات، جلوتر از مردان به نبرد با شکارچیان می‌رفت، حالا در قامت مدیرکلی باید برای حفاظت از محیط‌زیست استان به نبرد با کسانی برود که زورشان از شکارچیان خیلی بیشتر است.

در ادامه متن گفت‌وگوی «کرمان نو» با او را می‌توانید بخوانید:

تنها چهار روز هوا در کرمان ناسالم بوده

امسال وضعیت هوا در شهر کرمان چگونه بوده؟

پارسال تا همین روز تعداد روزهای هوای پاک در کرمان دو روز بود. اما امسال تاکنون 33 روز هوای پاک داشتیم.

تعداد روزهای ناسالم چه؟

در مجموع چهار روز هوای کرمان ناسالم بوده که یک روز برای گروه‌های حساس ناسالم بود و آن روز را تعطیل کردیم. دلیل ناسالم شدن هوا هم در آن روز افزایش غلظت گردوعبار بود. بقیه روزها هم هوا قابل قبول بوده است.

• توضیح: شاخص کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا سالم یا قابل قبول، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا ناسالم برای گروه‌های حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا ناسالم برای همه گروه‌ها، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا خطرناک است.

افزایش بودجه ملی مقابله با گردوغبار کرمان

چرا امسال وضعیت هوا از نظر سالم بودن بهتر از پارسال شده؟

به دلیل بارندگی‌ها. یک کار خوب دیگر هم که امسال انجام شد این بود که برای اولین بار بودجه ملی گردوغبار با رقم خوبی وارد استان کرمان شد. سهم استان ابتدا 35 میلیارد تومان بود اما با حضور آقای دکتر فدایی، استاندار و آقای رودری، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در دفتر آقای کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیر کارگروه ملی و صحه گذاشتن بر اهمیت موضوع، بودجه به 72 میلیارد تومان افزایش یافت.

با این بودجه چه اقداماتی در حال انجام است؟

کانون‌های ریزگرد شناسایی شده و منابع طبیعی شمال و جنوب در حال نهال‌کاری هستند. با این بودجه کارهای موثری برای رفع آلایندگی ناشی از گردوغبار انجام می‌شود. علاوه بر این هم محیط‌زیست استان هم منتفع شد تا بتوانیم دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا خریداری کنیم.

برای کدام شهرستان‌ها دستگاه خریداری کردید؟

یک ماه قبل برای بم و کهنوج دستگاه خریداری کردیم. همچنین از اعتبارات ملی یک دبیرخانه در قلعه‌گنج و یک مرکز بازدیدکنندگان تالاب در رودبار جنوب ساختیم.

اکثر شهرستان‌های کرمان ایستگاه سنجش آلودگی هوا ندارند

در کدام شهرستان‌های استان ایستگاه سنجش آلودگی هوا نداریم؟

اینطور بگویم که در فهرج و ریگان از قبل ایستگاه داشتیم. دستگاه سنجش گردوغبار در زرند داریم. در شهر کرمان هم دو دستگاه سنجش آلودگی هوا داریم.

پس عملا اکثر شهرستان‌های استان، به خصوص شهرستان‌های صنعتی مثل سیرجان، رفسنجان و شهربابک ایستگاه سنجش آلودگی هوا ندارند؟

متاسفانه خیر. در شهر کرمان هم دستگاه میدان مشتاق ما بر اثر اتصال برق دچار آتش‌سوزی شد که در حال پیگیری برای رفع اشکال آن هستیم.

چه زمانی این دستگاه آتش گرفت؟

حدود سه ماه قبل.

چرا بعد از گذشت این مدت هنوز درست نشده؟

هزینه سنگینی دارد. یک اختلافی با بیمه داریم. چون بیمه مسوولیت نپذیرفته اما ما در حال پیگیری برای رفع مشکل هستیم.

ایستگاه دیگر سنجش آلودگی هوای شهر کرمان کجاست؟ آیا یک ایستگاه برای سنجش کافی است؟

در محل اداره کل محیط‌زیست کرمان. زمانی که کارشناسان ما احتمال آلایندگی بدهند، از دستگاه‌های سیار برای سنجش استفاده می‌کنیم.

صنایع باید پای کار بیایند

در اکثر شهرهای صنعتی استان دستگاه نداریم. آیا رصد کرده‌اید که کدام شهرهای صنعتی دارای آلودگی هوای بیشتری هستند؟

ما اصلا بدون سند نمی‌توانیم صحبت کنیم. مثلا قبلا گفتند که بنزین سرطان‌زا است اما چون مستندی نبود، می‌خواستند سازمان محیط‌زیست را منحل کنند.

خب تکلیف چیست؟ چگونه هوای شهرهای صنعتی را می‌خواهید سنجش کنید؟

برای شهربابک و رفسنجان که مس دارند، اخیرا پیشنهادی دادیم که کارخانجات مس برای عمل به مسوولیت‌های اجتماعی‌شان اقدام به راه‌اندازی ایستگاه سنجش آلودگی هوا بکنند. این پیشنهاد مورد تایید سازمان قرار گرفت و به کمیسیون محیط‌زیست هیات دولت ارائه شده. در صورت تصویب در هیات دولت که به زودی رخ می‌دهد، در این دو شهر ایستکاه سنجش راه می‌افتد.

برای زرند هم با شرکت میدکو توافق کردیم که ایستگاه زرند را تجهیز کند. در تلاش هستیم گل گهر هم در این قضیه پای کار بیاید.

در دو سال اخیر بحث‌های زیادی درباره آلودگی ناشی از انتشار گاز so2 کارخانجات مس در رفسنجان وجود داشته. حتی بحث تا پای تعطیلی برخی واحدهای کارخانه مس هم رفت. این بحث به کجا رسید؟

خوشبختانه با احداث کارخانه‌های بازیابی اسید، این مشکل در حال رفع شدن است. اگر نمی‌گویم به طور کامل رفع شده، به این دلیل است که برخی روزها به دلیل پر شد مخازن اسید، گاز so2 در یک مقطع کوتاه در هوا منتشر می‌شود.

در شهربابک چه؟

کارخانه خاتون آباد پنج ماه به طور کامل تعطیل بود تا کارخانه بازیابی اسید آنجا هم راه بیفتد. حالا از ما برای راستی آزمایی دعوت کردند.

به دلیل وجود کویر لوت، بیشترین سطح غبارخیزی کشور را کرمان دارد

بزرگ‌ترین چالش محیط‌زیست استان کرمان در بحث هوای پاک چیست؟

قطعا چالش گردوغبار. شعار امسال هفته هوای پاک «اقدام و عمل» هست. امیدوارم بتوانیم اقدامات موثری انجام دهیم. براساس مطالعات جدید سازمان حفاظت محیط‌زیست، قطعی شده که استان کرمان بیشترین سطح غبارخیزی را در کشور دارد.

چرا؟

به دلیل وجود کویرلوت. تاکنون کویرلوت دیده نمی‌شد. ببینید بین توفان شن و گردوغبار تفاوت وجود دارد. توفان شن مقطعی است. باد می‌آید و گردوغبار را به حرکت می‌آورد. گردوغبار اما ایستا و پایدار است. وارد ریه‌های افراد می‌شود.

هیچوقت به کویر لوت در بحث گردوغبار توجه نشده بود. اما در نقشه‌هایی که اخیرا سازمان محیط‌زیست تدوین کرده، مشخص و اثبات شد که به دلیل وجود کویرلوت و البته جازموریان، استان کرمان بیشترین سطح غبارخیزی را در کشور دارد.

برخلاف بسیاری از شهرهای بزرگ دیگر، کرمان بیشتر با گردوغبار مواجه است.

بله. اصلا شهر کرمان یکی از پاک‌ترین شهرهای بزرگ کشور محسوب می‌شود. ما درگیری آلودگی نداریم. من یک مقاله‌ای خواندم از معاون استاندار قم که نوشته بودند ما خودمان اشتباه کردیم که برای اشتغالزایی، صنایعی را در اطراف شهرها ایجاد کردیم که آلایندگی بیش از حد دارند و حالا بچه‌های ما تاوان آن را می‌پردازند.

عوارض آلایندگی، صنایع آلاینده را به رفع آلودگی مجبور کرده

خب در استان کرمان هم همین اتفاق افتاده و مثلا در زرند دقیقا صنایع نزدیک شهر مستقر هستند.

ولی یک تفاوتی وجود دارد. مثلا کک‌سازی زرند قبلا خیلی آلاینده بود. اما الان با نصب فیلترها و اقداماتی که انجام داده، آلایندگی در حد استاندارد دارد. حتی یک پروژه هزینه‌بری هم در حال اجرا دارد تا مصرف آب و انتشار بو هم کمتر شود.

به زرند، اصفهان کوچک می‌گویند. اما اگر صنایع به مسوولیت‌های خود در حوزه محیط‌زیست عمل کنند، مشکلی پیش نمی‌آید.

اگر صنایع آلاینده باشند، یک درصد فروش آن کارخانه را باید به عنوان عوارض آلایندگی بپردازند. همین امر باعث شده بسیاری از واحدهای صنعتی نسبت به رفع آلایندگی اقدام کنند. نمونه‌اش کارخانه سیمان کرمان که یک سال حتی در لیست صنایع سبز لحاظ شد. مس شهید باهنر هم همینطور.

13 شهرستان دارای صنایع آلاینده هستند

الان در استان کرمان کارخانجاتی داریم که آلاینده باشند و اقدامی برای رفع آن نکرده باشند؟

بله. داریم. 13 شهرستان استان کرمان دارای صنایع با بار آلایندگی هستند. بعضی سه یا چهار و بعضی هم یک واحد آلاینده دارند.

کدام شهرستان‌ها؟

رفسنجان، کرمان، سیرجان، شهربابک، جیرفت، بافت، رابر، بم، بردسیر، کهنوج، عنبرآباد، قلعه گنج و انار. این شهرستان‌ها دارای صنایع با بار آلایندگی هستند. البته این به معنی بحرانی بودن اوضاع نیست.

چرا؟

اولا که این آلایندگی فقط در بحث هوا نیست. می‌تواند آب و یا خاک را هم آلوده کند. دوم اینکه منظور از صنایع آلاینده این نیست که حتما بر آلودگی شهرستان موثر باشند. مثلا یک بخاری دیواری با هیزم در یک اتاق بسوزد، می‌تواند در همان اتاق تفت ایجاد کند. اتاق کناری اما درگیر نمی‌شود. یا مثلا یک استکان آب شور را اگر داخل یک مخزن بزرگ آب شیرین بریزیم، آب مخزن حتی تغییر مزه هم نمی‌دهد اما آن استکان آب شور، از نظر ما شور است.

مثلا در یک شهرستان یک واحد به این دلیل جزو صنایع آلاینده قرار گرفته که ایستگاه پایش کیفی ندارد. از نظر ما این واحد می‌تواند آلاینده باشد، چون ما نتوانستیم رصد کنیم. اما ممکن است بعدا مشخص شود آلاینده نبوده.

تعداد واحدهای آلاینده در کرمان زیاد نیست

چند درصد صنایع استان آلاینده هستند؟

تعداد خیلی محدودی آلاینده هستند. هر سه ماه یکبار صنایع بررسی می‌شوند. ممکن است لیست صنایع آلاینده کم و یا زیاد شود. اینطور بگویم صنایعی که از محیط‌زیست مجوز گرفتند اما رفع آلایندگی نکردند، بسیار کم هستند.

صنایعی که مجوز نگرفته‌اند چه؟ مثل کوره‌های بازیافت مس.

تاکید ما برای این صنایع تعطیلی است. ما به دادگاه معرفی می‌کنیم و واحد قضایی باید تصمیم بگیرد. مگر اینکه آلایندگی یک واحد، کشنده باشد. آن وقت ما راسا یک واحد را تعطیل می‌کنیم.