بورس خرما واقعی نیست/ احتمال تنش قیمتی به دنبال عرضه خرما در بورس

کرمان نو/مرضیه قاضی‌زاده: ورود خرما به بورس آذر سال گذشته هم مطرح شد و انبارهایی هم برایش تعریف شد اما در نهایت هیچکس حاضر به ورود به این بازار پرریسک نشد و عملا فاتحه بورس خرما خوانده شد.

این بار اما مرده را زنده کردند و رنگ و لعابش دادند. برخلاف سال گذشته خرما این بار کد بورسی گرفته و از طریق گواهی سپرده عرضه می‌شود.

شاخص‌هایی هم برایش در نظر گرفتند: وزن خرما، رویت، کیفیت و تعداد خرما در جعبه. معیار سنجش این شاخص‌ها که اکثرا هم کیفی‌اند، کارشناس معین است.

رضا محمدحسینی، مدیر تعاون روستایی استان کرمان به «کرمان نو» می‌گوید: « یک سری شاخص‌های استاندارد برای خرمای مضافتی در نظر گرفته شده که براساس نظر کارشناس معین، فرم ارزیابی پر می‌شود و درجه بندی خرما مشخص می‌شود.»

برای شروع کار دو انبار در شرق استان در نظر گرفتند که یکی در بم است و دیگری در نرماشیر. ظرفیت کلی انبارها 2 هزار تن خرما است که تنها یکی از آن ها هم فعال است.

به گفته محمد حسینی، هر دو انبار مربوط به تعاونی روستایی است:«انبار شرق مربوط به اتحادیه تعاون روستایی شهرستان بم و انبار نرماشیر، انبار اتحادیه تعاونی روستایی استان است. ولی تنها انباری که شروع به کار کرده، انبار اتحادیه تعاونی روستایی است. البته انبار نرماشیر هم در حال طی کردن مراحل اداری است و تا هفته‌های آینده به بهره برداری می‌رسد.»

تنها 2 تن خرما در بورس کالا به فروش رفته

اگر چه این دو انبار گنجایش 2 هزار تن خرمای مضافتی را دارد اما تنها 10 تن خرما روانه بورس کالا شده که همان هم به فروش نرسیده است.

مقدار فروش خرمای مضافتی تا روز سه شنبه تنها 2تن بود . این رقم نسبت به 410 هزار تن خرمای مضافتی کل کشور ویا 340 هزار تن خرمای مضافتی استان، ناچیز است.

اینکه چرا تجار راغب به خرید خرما از بورس نیستند، مسئله پیچیده‌ای نیست. محمد حسین اکبری، نایب رئیس انجمن خرما آذرماه 97 گفته بود که عامل اصلی اعتماد نداشتن تجار، تطبیق نداشتن محصول خریداری شده با محصول دریافت شده است:«خریدار می‌خواهد خرما را عینا ببیند چون در بازار خرما مشکلات عدیده‌ای وجود دارد خرما توسط باغداران بسته‌بندی می‌شود و درجه یک، دو و سه را قاطی ظرف می‌کنند و در سردخانه می‌گذارند و با نام خرمای درجه یک وارد بورس می‌کنند؛ اما زمانی که خریدار از بورس، خرما خریداری می‌کند با خرمای درجه یک مواجه نمی‌شود.»

معاملات بورس خرما، صوری است

خارج از بحث تقلب در معاملات. مسئله مهمتر نداشتن زبان مشترک بین تجار است.

موضوعی که مقداد تکلوزاده، دبیر انجمن ملی خرمای ایران، در گفت و گو با «کرمان نو» آن را این گونه توضیح می‌دهد:«به شدت اختلاف نظر بین خریدار و فروشنده وجود دارد. اگر شما یک خرمای مضافتی 8 کیلویی رویت خوب، سایز درشت، رنگ مشکی و با چند آیتم دیگر به من معرفی کنی که قیمتش را مشخص کنم، می‌گویم اول باید محصول را ببینم. بنابراین با وجود تمام این آیتم‌ها هم نمیتوان در خصوص قیمت نظرداد.»
او معتقد است که برای جلب اعتماد تجار ابتدا باید استانداردهای دقیقی برای خرما مشخص شود. استانداردهایی که از حالت کیفی به کمی درآیند:« اگر قرار است بورسی شکل گیرد، ابتدا باید استانداردسازی با روش‌های دقیق و نوین انجام شود.

مثل کاری که روسیه و آمریکا در حوزه غلات کردند. باید با استفاده از اپلیکیشن‌های مربوطه درصد رطوبت، رنگ و سایز و معیارهای مورد نظر کیفی کمی شده و مورد توافق جمع قرار گیرد.» از دید دبیر انجمن ملی خرمای ایران، معاملات صورت گرفته در بورس خرما و پسته صوری است:« بعید می‌دانم که هیچ کس برای خرید و فروش به این فضا اعتماد کند. مگر اینکه یکسری خرید و فروش صوری انجام دهند که بورس شکل گیرد ولی مشکل این است که بورس از آن هدف اصلی‌اش که تعیین قیمت به شکل آزاد هست دور می‌شود.»

احتمال انتظارات تورمی به دنبال عرضه خرما در بورس

رویت قبل از خرید مسئله مهمی است که نه فقط در مورد خرما بلکه در مورد پسته نیز وجود دارد. موضوعی که در بورس پسته نیز هویدا بود.

حجم معاملات در این محصول لوکس حتی به 10 درصد هم نرسید اما تاثیر چشمگیری در انتظارات تورمی داشت. موضوعی که به گفته رئیس هیات مدیره انجمن پسته ایران عامل اصلی کاهش حجم صادرات در مهرماه تا آذرماه بود. بازه زمانی که به واسطه کریسمس و عید چینی‌ها، بازه طلایی صادرات خوانده می‌شود.
مخالفت تجار و انجمن خرما با ورود غیر کارشناسی خرما به بورس پیش از این بارها گفته و شنیده نشده بود.

شهریور ماه محسن رشید فرخی، رئیس انجمن ملی خرمای ایران، به «کرمان نو» گفته بود:« من از همان اول با ورود شتابزده خرما به بورس مخالف بودم. ما به همه دوستان گفتیم و خواهش کردیم که اجازه دهند تا تجربه پسته را ارزیابی و کارشناسی کنیم. نقاط ضعف و قوت بورس برای محصولات کشاورزی همچون پسته و خرما را ببینیم و سپس آهسته و حساب شده در بورس حضور پیدا کنیم. بایستی به این سوال پاسخ داده شود که چرا بورس پسته نتوانسته است به طور کامل موفق باشد و حجم عظیمی از معاملات را به خود اختصاص دهد.»

چند روزی است که از عرضه خرما به بورس گذشته و انجمن خرما همچنان نسبت به آن خوش بین نیست. تکلوزاده می‌گوید: «بورس محل عرضه و تقاضا برای تنظیم قیمت است. اگر این بورس واقعی نباشد که با این شرایط بعید هم می‌دانم که واقعی باشد، صرفا یک تقاضای کاذب ایجاد می‌کند که ممکن است منجر به تنش قیمتی شود.» او البته این تنش قیمتی را پایدار نمی‌داند:«خرما باید در بهترین زمان فروخته شود. وقتی که به هر نحو جلوی خرید و یا صادرات گرفته شود، محصول روی دست کشاورز می ماند.نتیجه این اقدام، کاهش قیمت در فصل بعد است.»

هماهنگی برای دریافت انبار خرما در تهران

فرماندار بم که در زمره موافقان این طرح است در گفت و گو با «کرمان نو» اهداف ورود خرما به بورس را حذف واسطه ها و تنظیم قیمت و در اختیار گرفتن خرما با قیمت‌هایی پایین تر برای مصرف کننده داخلی می‌داند.

اهدافی که در عمل سنخیتی با حجم پایین معاملات و تعداد و حجم انبارها ندارد. هادی شهسوار پور در دفاع از عملکرد بورس می‌گوید:« خرما تازه وارد بورس شده وباید به مرور مارکت خودش را در بورس پیدا کند که این مستلزم زمان و اطلاع رسانی و تبلیغات است.» شهسوارپور که حتی اطلاعی از نوع واگذاری خرما در بورس که از طریق عرضه فیزیکی یا گواهی سپرده است ندارد، معتقد است که ایرادات وارده از سمت انجمن خرما به مرور برطرف خواهد شد.

به گفته او مرکز علمی و فناوری در حال مطالعاتی است تا با ارائه اپلیکیشن هایی زمینه بهبود فرایند تجارت را فراهم آورد.

بررسی‌های کرمان نو نشان می‌دهد که بورس خرما علاوه بر اینکه جایگاهی در میان تجار نداشته بلکه در میان عرضه کنندگان خرما در بازارهای داخلی نیز مورد استقبال قرار نگرفته است.

 

تحمیل هزینه حمل و نقل به خریداران

در کنار بحث‌های مربوط به کیفی بودن استانداردهای بورسی و نبود زبان مشترک میان تجار، نداشتن انبار در تهران نیز یکی از دلایل استقبال نکردن از بورس خرما است. حال آنکه اکثر معاملات صورت گرفته در بورس خرما در حجم‌های زیر دو تن بوده که هزینه‌های حمل و انبار و انبارداری را بر خریدار تحمیل می‌کند.

فرماندار بم در این رابطه می‌گوید: «با مدیر کل تعاون روستایی که متولی بورس است صحبت کردیم که انباری در تهران هم هماهنگ کنند که کالا در آنجا قابل دسترس باشد. چرا که خرما نیاز به سردخانه دارد و نقل و انتقالش از بم به تهران برای ظرفیت های زیر 5 تن با مشکل روبرو است.»