نگاهی به زندگی مریم میرزاخانی

مریم سومین فرزند خانواده میرزاخانی‌ بود. او دو برادر و یک خواهر بزرگتر داشت. دختری که پدرش می گوید اوایل هیچ فرقی با بقیه هم سن و سال هایش نداشته؛ «مریم مثل همه بود.درس خواند و با کوشش و تلاش بالا رفت..» از زندگی روزمره این دختر در دوران مدرسه می گوید: « اوقاتش ساده، مثل همه، به درس و مشق و مطالعه می گذشت».

فارغ التحصیل رشته ریاضی تا مقطع لیسانس در دانشگاه صنعتی شریف تهران و دکترا از دانشگاه هاروارد آمریکا، وی نخستین زن برنده مدال فیلدز (نوبل ریاضی) در جهان بود.

 میرزاخانی در مصاحبه ای گفته: بچه که بودم دوست داشتم نویسنده شوم. هر داستانی که به دستم می رسید و درواقع هر کتابی که به دستم می رسید می خواندم. اما قبل از آخرین سال حضورم در دبیرستان هیچ وقت فکر نمی کردم ریاضی دان شوم، برادرم کسی بود که مرا به طور عام به علم علاقه مند کرد.

مسول برگزاری المپیاد ریاضی در سال ۱۳۷۲ درباره میرزاخانی گفته: از دکتر حداد عادل درخواست کردم اجازه دهند، مریم میرزاخانی در المپیاد شرکت کند، چون آن زمان فقط سال سومی‌ها امکان شرکت در المپیاد را داشتند، اما مریم سال دوم بود. در نهایت هم انتخاب و سال بعد شرکت کرد و طی دو بار شرکت در المپیاد جهانی در سال‌های ۱۹۹۴ (هنگ‌کنگ) و ۱۹۹۵ (کانادا) مدال طلا گرفت. اولین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت، وی اولین کسی بود که دو سال طلا گرفت و اولین فردی بود که در آزمون المپیاد ریاضی نمره کامل گرفت.

در اسفندماه ۱۳۷۶ اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در بیست و دومین دورهٔ مسابقات ریاضی دانشجویی، که میرزاخانی هم جزو آنها بود. از اهواز راهی تهران بود به دره سقوط کرد و طی آن شش تن از دانشجویان نخبهٔ ریاضی دانشگاه صنعتی شریف که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی ریاضی بودند، جان باختند و مریم میرزاخانی از جمله دانشجویان بازمانده از این سانحه بود.

مریم با پایان دوره لیسانس خود در ایران برای ادامه تحصیل تصمیم به مهاجرت گرفت؛ دانشگاه هاروارد بورسیه اش کرد. میرزاخانی برای گذراندن دوره دکترا و ادامه تحصیل خود به ایالات‌متحده رفت. او در ۴ فروردین ۱۳۸۴ با جان وندراک پژوهشگر اهل جمهوری چک ازدواج کرد و صاحب یک فرزند دختر بنام آناهیتا شد، همسرش پژوهشگر علوم کامپیوتر نظری مرکز تحقیقات IBM است.

در سال ۲۰۰۴ با اخذ مدرک دکترای هاروارد در دانشگاه های پرینستون و استنفورد به تدریس مشغول شد. یک سال بعد در سال ۲۰۰۵ نشریه پاپیولار ساینس آمریکا او را به عنوان یکی از ۱۰ ذهن جوان جهان برگزید و از او تجلیل کرد. میرزاخانی مدتی در پرینستون مشغول به تدریس بود ولی بعد از مدتی به استنفورد رفت و کار تدریس و پژوهش را به صورت حرفه‌ای‌تر آنجا ادامه داد او در شهریور ۱۳۸۷ (اول سپتامبر ۲۰۰۸) در سن۳۱ سالگی به درجه استادی این دانشگاه رسید.

وی در سال ۱۳۷۸ موفق شد راه‌ حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند. ریاضیدانان مدت‌ های طولانی بود که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرم‌ های هندسی هذلولی بوده‌اند. در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌ حلی روشن در اختیار داشت: محاسبه عمق حلقه‌ های ترسیم شده بر روی سطوح هذلولی ….

میرزاخانی به همراه ۹ محقق برجسته دیگر در چهارمین نشست ده استعداد درخشان نشریه پاپیولار ساینس در آمریکا مورد تقدیر قرار گرفت. به نوشته نشریه USA Today این فهرست ده نفره شامل محققان و نخبگان جوانی است که در حوزه های ابتکاری مشغول به فعالیت هستند و با این حال معمولا از چشم عموم پنهان مانده اند.

وی در سال ۲۰۰۹ به خاطر دستاوردهایش در ریاضیات برنده جایزه بلومنتال شد، دلیل گرفتن این جایزه مهم ریاضی خلاقیت استثنایی و تز دکترای مبتکرانه که در آن ابزارهای گوناگونی از هندسه هذلولی گرفته تا روشهای کلاسیک فرمهای اتومورفیک و تقلیل سیمپلکتیک برای به دست آوردن نتایجی در سه مسئله مهم ترکیب شده اند، عنوان شد

یکی دیگر از افتخاراتش اعطای جایزه پژوهش برتر سال ۲۰۱۴ موسسه ریاضیات کلی است. این جایزه به طور مشترک به او و پیتر اسکولز اهدا شد، این موسسه مریم میرزاخانی را به دلیل مشارکت چشمگیر و موثرش در زمینه نظریه هندسه و نظریه ارگودیک شایسته این عنوان دانسته بود.

مریم میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ به دلیل تحقیقات برجسته‌اش در حوزه هندسه و نظریه ارگودیک به عنوان نخستین زن و نخستین ایرانی موفق به دریافت این مدال شد. پیش از میرزاخانی هیچ زن دیگری موفق به دریافت این مدال نشده بود. او جایزه خود را در مراسم افتتاحیه کنفرانس جهانی ریاضیات از دستان خانم پارک گئون های- رییس جمهور کره جنوبی- دریافت کرد.

او در مصاحبه‌ای چند سال قبل گفته بود: بدون علاقه داشتن به ریاضی ممکن است آن را سرد و بیهوده بیابید، اما زیبایی ریاضیات خود را تنها به شاگردان صبور نشان می‌دهد. “پرارزشترین بخش [مطالعه ریاضی] لحظه‌ای است که می‌گویی آها!’. ذوق کشف و لذت فهمیدن چیزی جدید. احساس ایستادن بالای یک بلندی و رسیدن به دیدی شفاف و واضح.

نام مریم در تاریخ ریاضیات جهان جاودان خواهد ماند.