گفتگو کرمان‌نو با محمدصادق اسماعیلی، کارگردان مستند «گیسلو»:
«گیسلو» در جهان دیده شد؛ اما در زادگاهش نه | آماری تکان‌دهنده که سوژه‌ای دردناک برای مستند شد
محمدصادق اسماعیلی کارگردان مستند «گیسلو»، در حالی از موفقیت فیلمش در جشنواره‌های بین‌المللی می‌گوید که هیچ‌یک از آثارش تاکنون در زادگاهش کرمان به نمایش درنیامده‌اند. او از آماری تکان‌دهنده از مهاجرت غیرقانونی افغان‌ها به کرمانمی گوید. آماری که سرنخی شد برای ساخت مستندی تلخ درباره ازدواج‌های بدون شناسنامه، رهاشدگی دختران ایرانی و زنی به نام زهرا که سال‌ها در اسارت زندگی کرده است.
گزارش اختصاصی، فاطمه آقاملایی – محمدصادق اسماعیلی کارگردان مستند «گیسلو»، در گفت‌وگویی با خبرنگار کرمان‌نو از روند شکل‌گیری این مستند و دغدغه‌هایش در حوزه مهاجرت غیرقانونی افغان‌ها به استان کرمان و تأثیر آن بر زنان و دختران ایرانی گفت.
گیسلو در گویش محلی کرمان همان «گل‌مژه» است
او در ابتدای صحبت‌هایش به معنای واژه «گیسلو» اشاره کرد و گفت: «گیسلو» همان «گل‌مژه» است که در گویش محلی کرمانی‌ها به این صورت تلفظ می‌شود.
آماری تکان‌دهنده که سوژه‌ای دردناک برای مستند شد
محمدصادق اسماعیلی، کارگردان مستند «گیسلو» درباره ایده ساخت این مستند گفت: من پیش از گیسلو، دو فیلم دیگر به نام‌های «آشنگ» و «آدور» ساخته بودم. بعد از «آدور»، رئیس وقت دادگستری استان کرمان در یک نشست خبری اعلام کرد که یک‌سوم جمعیت استان کرمان را مهاجران غیرقانونی افغانستانی تشکیل می‌دهند. این خبر برای من تکان‌دهنده بود و همان نقطه آغاز تحقیقات من شد.
او افزود: به آمارهایی دست یافتم که نشان می‌داد بیش از ۷۰ درصد مهاجران غیرقانونی افغانستانی که وارد کرمان می‌شوند مرد هستند و معمولاً بین ۶ تا ۸ ماه در این استان می‌مانند.
اسماعیلی به روابط شکل‌گرفته میان مردان مهاجر و دختران و زنان فقیر روستایی در استان اشاره کرد و افزود: در برخی موارد به دلیل وضعیت بد اقتصادی خانواده‌ها پدران در ازای مبلغی ناچیز دختران خود را به عقد این مردان درمی‌آورند در حالی‌که این ازدواج‌ها به دلیل غیرقانونی بودن مهاجرت در هیچ نهادی ثبت نمی‌شود. نتیجه این روابط زنان و دخترانی هستند که بعد از مدت کوتاهی رها شده و با فرزندانی بدون شناسنامه مواجه می‌شوند.
او ادامه داد: این مسئله باعث شده زن‌ها و دخترهایی که وارد چنین روابطی می‌شوند بعداً به حال خود رها شوند. مرد افغانستانی به بهانه سفر به کشورش آن‌ها را ترک می‌کند و دختر ایرانی با یک یا دو فرزند تنها می‌ماند. همین موضوع به بحران بزرگی برای خانواده‌ها تبدیل شده است.
سرگذشت دختری که توسط مرد افغانستانی ربوده شد
به گفته اسماعیلی او با تعداد زیادی از این زنان گفت‌وگو کرده و در نهایت سوژه اصلی مستندش را انتخاب کرده است: «زهرا» دختری است که در سن ۱۴ سالگی توسط یک مرد افغانستانی به نام شاه‌محمد ربوده و به افغانستان برده شده و ۹ سال در منطقه‌ای تحت کنترل طالبان در شرایط اسفناکی زندگی کرده است. «زهرا» در آن مدت بارها مورد تجاوز قرار گرفته و دو پسر به دنیا آورده است.
او اضافه کرد: خانواده زهرا ۶ ماه از سرنوشت او بی‌خبر بودند. بعد از دستگیری دوست شاه محمد و شناسایی محل نگهداری زهرا پلیس اینترپل و واسطه‌ای محلی وارد عمل شدند. زهرا قصد داشت با بچه‌ها به ایران بازگردد؛ اما چون فرزندانش در افغانستان به دنیا آمده بودند اجازه خروج به آن‌ها داده نشد. پس از دو سال زهرا با فرزندانش فرار کرد و به ایران آمد؛ اما این بار با طرد خانواده‌اش روبه‌رو شد. حالا زهرا به دنبال گرفتن شناسنامه برای فرزندانش است؛ اما برای این کار باید زوجیت و نسب را اثبات کند؛ کاری که بدون حضور شاه‌محمد بسیار دشوار است.
اسماعیلی درباره روند ساخت مستند گفت: برای تکمیل این مستند با زهرا به افغانستان سفر کردیم. زمانی که هنوز طالبان قدرت را به‌طور رسمی در دست نگرفته بود از مرز رد شدیم و خود را افغانستانی جا زدیم. از ۱۲۸ ایست بازرسی طالبان گذشتیم و وارد خانه‌ای شدیم که زهرا در آن نگهداری شده بود و فیلم‌برداری کردیم که مهم‌ترین سکانس‌های فیلم در همین مناطق گرفته شد.
«گیسلو» در جهان دیده شد؛ اما در زادگاهش نه
این مستندساز کرمانی همچنین به موفقیت‌های فیلمش در جشنواره‌های بین‌المللی اشاره کرد: فیلم «گیسلو» موفق به کسب جایزه بهترین فیلم مستند در بیستمین دوره جشنواره فیلم‌های مستقل اروپا (ECU) ۲۰۲۵، جایزه اصلی جشنواره تی‌آرتی ترکیه را گرفت و در جشنواره معتبر بیگ اسکای آمریکا که اسکار کوالیفای است در بخش مسابقه حضور داشت. با این حال این مستند در شهر کرمان که تمام صحنه‌های آن در آنجا ضبط شده هیچ‌گاه اکران نشده است.
او ادامه داد: در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر فیلم را نمایش دادیم؛ اما در کرمان هیچ‌کس آن را ندیده است. با اینکه همه‌چیز این مستند کرمانی است حتی یک نمایش در شهر خودم نداشتیم.
او افزود: مهم‌ترین آرزوی یک هنرمند دیده شدن است؛ من با وجود اینکه در اکثریت شهرها فیلم‌های من اکران شده اما هیچکدام از آن‌ها در شهر کرمان برای مردم زادگاه من اکران نشده است. این مسئله به سیاست‌گذاری کلان فرهنگی در استان برمی‌گردد و باید ریشه‌ای حل شود.
محمدصادق اسماعیلی، دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد فیلم‌سازی مستند از دانشگاه صداوسیمای تهران، مدرس دانشگاه و انجمن سینمای جوانان و عضو انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند ایران است. او علاوه بر ساخت ۷ فیلم مستند، داوری جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران و عضویت در هیئت انتخاب جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت را نیز در کارنامه خود دارد.
این مستند بلند محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است و پیش از این جشنواره کاندید جایزه بهترین کارگردانی، بهترین تدوین و بهترین آهنگ‌سازی از پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت ایران شده است.