مالچ نفتی، نسخه بی‌نتیجه منابع طبیعی برای شرق| گرد و غبار با طعم نفت

 

سرجمع ۲۴۵ میلیارد تومان از اعتبارات استان طی ۳ سال گذشته برای بیابان زدایی در شرق استان خرج شده، طرحی که بر پایه مالچ نفتی استوار است.

روشی که بارها متخصصین آن را نقد کردند و منابع طبیعی همواره از آن دفاع کرده.

این که چه اعتباری تاکنون برای مالچ پاشی خرج شده، مشخص نیست.

اما بر روی نیمی از عرصه‌های بیابانی شرق استان مالچ نفتی پاشیده شده است.

حالا با افزایش قیمت نفت هزینه مالچ پاشی دو برابر شده و به هکتاری ۷۰ میلیون تومان رسیده، اما باز هم منابع طبیعی روی گزینه مالچ دست گذاشته.

این در حالی است که هزینه هر هکتار نهالکاری ۵ میلیون تومان است.

طوفان ۱۹ نفر را راهی بیمارستان کرد

در حالی بر مالچ پاشی اصرار می‌شود که شواهد حاکی از اثربخش نبودن این روش است.

همین ماه پیش بود که طوفان 43 راه ارتباطی به ریگان را مسدود کرد و ۱۹ نفر را راهی بیمارستان کرد.

بررسی روزهای آلوده در شرق کرمان نشان می‌دهد که فقط در ۱۱ ماه گذشته، بم ۲۰ روز ناسالم و یک روز خطرناک، فهرج ۱۱ روز ناسالم، ۴ روز بسیار ناسالم و ۶ روز خطرناک و ریگان نیز ۱۴ روز ناسالم، ۴ روز بسیار ناسالم و ۶ روز خطرناک داشته است.

مرکز پژوهش‌ها: عملکرد دستگاه‌ها درمقابل با گرد و غبار غیرملموس است

دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار دی ماه امسال گفته بود که کرمان همیشه جزء یکی از سه استان اول در زمینه جذب اعتبارات بوده است.

این اعتبار البته تاثیر چندانی در کاهش معضلات مرتبط با گرد و غبار نداشته است.

سال گذشته نیز مرکز پژوهش‌های مجلس به این موضوع پرداخته بود.

این نهاد تاثیر عملکرد دستگاه‌ها در موضوع طوفان‌های گردوخاک را غیر قابل قبول دانسته بود.

مرکز پژوهش‌های مجلس مهمترین دلیل عملکرد ضعیف دستگاه‌ها را نبود اسناد بالادستی محکم، جامع و مخصوص در این زمینه، نبود متولی مشخص، مدیریت نامطلوب در دستگاه‌های مختلف و نبود نظارت کافی و وجود مشكلات اعتباری دانسته بود.

مالچ پاشی بر روی نیمی از عرصه‌های بیابانی شرق

مسکنی که هر ساله منابع طبیعی برای کاهش ریزگردها و طوفان های شن تجویز می‌کند، مالچ است.

حالا دیگر از ۱۱هزار هکتار اراضی بیابانی شرق استان بیش از 5 هزار هکتار مالچ پاشی شده.

بهانه این بار منابع طبیعی استان برایخسارت سنگین طوفان‌های گرد و غبار در شرق استان، بادهای ۱۲۰ روزه است.

هر چند که این بار این دستگاه اجرایی سدسازی بی رویه را هم به بادهای ۱۲۰ روزه اضافه کرده است.

مهدی رجبی زاده، به «کرمان نو» می‌گوید:« روستاهایی که اطرافشان مالچ پاشیده همه راضی هستند و روستاییان اعلام کردند که مشکلاتشان کمتر شده، ولی ما هنوز نتوانستیم کانون‌های ریزگرد زابل را کنترل کنیم و بادهای ۱۲۰ روزه ما را تحت تاثیر قرار داده است.»

سد نساء کهورهای ریگان و فهرج را از بین برد

از دید رجبی مشکل بعدی سد نساء است و حقابه محیط زیستی که پرداخت نشده است.

او در این باره توضیح می‌دهد:« ریگان محل شنزار و ریگ است اما در گذشته جریان‌های آبی هم در این منطقه برقرار بوده. ریگان و فهرج جنگل کهوری داشت که به واسطه سد نساء از بین رفت.»

منتقدان مالچ پاشی اما با استناد به آمار طوفان‌های منطقه، معتقدند که این شیوه چندان ثمر بخش نبوده است .

مرجان شاکری، مدیر کل محیط زیست استان در باره اثربخشی مالچ بر کاهش ریزگردها می‌گوید: «من آمار مقایسه‌ای در این باره ندارم ولی معتقدم که تا زمانی که ما برنامه ریزی مدونی در این باره نداشته باشیم فایده‌ای ندارد، چرا که برنامه‌های کوتاه مدت مثل مالچ در این باره جواب نمی‌دهد.«

گرد وغبار نسبت به گذشته بیشتر شده

شاکری معتقد است که در مرحله اول باید برنامه‌ریزی صورت گیرد و سپس جلوی برداشت‌های بی رویه گرفته شود.

او البته این احتمال را می‌دهد که گرد و غبار نسبت به گذشته بیشتر شده باشد.

استناد او از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه است.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان کرمان می‌گوید:«زمانی همه می‌گفتند بارندگی‌ها برای جلوگیری از ریز گزدها خوب است، ولی بارندگی فقط زمانی خوب است که پوشش گیاهی منطقه از بین نرفته باشد.»

به گفته او از بین رفتن پوشش گیاهی منجر شده که حتی بارندگی امسال نیز موجب افزایش ریزگرد شود.

او در این باره توضیح می‌دهد: «ریزدانه‌هایی که توسط سیلاب شسته شد، در پایین‌دست قرار گرفت و خودش تبدیل به یک کانون ریزگرد جدید شد.»
مدیر کل حفاظت محیط زیست این استان معتقد است که برای کنترل ریزگردها نیاز به این هزینه‌های گزاف نیست.

از نگاه شاکری پیش از هر مرحله‌ای باید سازگاری با عوامل طبیعی آموخته شود.

او می‌گوید: «مگر وقتی در دروازه قرآن شیراز ساختمان ساختند، سیل نیامد؟ تا وقتی که ما برنامه‌ریزی غیراصولی داشته باشیم طبیعت بر ما پیروز می‌شود.»

دروش: با جای مالچ منطقه را غرق می کردیم

به اعتقاد شاکری اگر هزینه‌های مالچ پاشی در بخش‌های دیگری مثل همان روستاها خرج می‌شد نیاز به این هزینه‌های گزاف نبود.

موضوعی که محمد درویش، کنشگر ملی محیط زیست نیز بر آن تاکید دارد.

درویش که چندی پیش از منطقه ریگان بازدید داشته است به «کرمان نو» می‌گوید:«اگر به جای مالچ پاشی محمد آباد ریگان را غرق می‌کردیم تا دام به آن محدوده وارد نشود، آن منطقه خود تثبیت می‌شد.»

درویش با استناد به پژوهش موسسه تحقیقات جنگل‌ها در سال 86 می‌گوید: « درآن پژوهش صراحتا به این مسئله پرداخته شده که در تمام نقاط دنیا که مالچ پاشی با استفاده از منابع نفتی انجام شده ضررهایش بیشتر از منفعتش بوده است.»

به گفته او استفاده از مالچ تنها درمنطقه‌ای با بارندگی زیر70 میلی متر توصیه می‌شود که ریگانی که بالغ بر ۱۲۰تا ۱۵۰ میلی‌متر بارندگی دارد.

۷۰ میلیون، هزینه هر هکتار مالچ

دیگر با افزایش قیمت دلار خبری از مالچ‌های ۴ هزار تومانی نیست .

با این حال باز هم منابع طبیعی مصراست که این شیوه برای مهار بیابان زایی و تثبیت شن‌های روان استفاده کند.

بررسی‌های کرمان نو نشان می‌دهد که این بار هزینه خرید هر کیلو مالچ نفتی تا 8هزار تومان افزایش یافته.

به عبارت دیگر این دستگاه باید برای هر هکتار چیزی بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان هزینه کند.

این درحالیست که روش‌های دیگر مثل نهال کاری، غرق، بادشکن و کپربندی به مراتب هزینه کمتری دارند.

براساس اطلاعات همین سازمان هزینه نهالکاری برای هر هکتاری حدود ۵ تا ۶ میلیون تومان است.

رجبی در پاسخ به چرایی استفاده از مالچ نفتی با وجود هزینه‌های بالای آن می‌گوید: «مالچ پاشی هم در کنار نهال کاری مهم است. چرا که ما باید یک تپه ماسه‌ای را سر جایش نگه داریم تا نهال‌های کاشته شده در پیرامون آن امکان رشد داشته باشند.»

به گفته او اکثر جنگل‌های ریگان و فهرج در دل تپه‌های ماسه‌ای هستند که رویشان مالچ نفتی پاشیده شده است.

مالچ پاشی از نظر محیط زیست مردود است

محیط زیست اما نگران تبعات بعدی این مالچ‌های نفتی است .

به گفته شاکری محیط زیست هیچ مجوزی برای پایش این مالچ‌ها صادر نکرده و منابع طبیعی هم اجازه پایش آن ها را نمی‌دهد.

او می‌گوید:« مالچ پاشی از نظر محیط زیست مردود است و این شیوه تنها در شرایط خاص و طبق استاندارد‌هایی انجام می‌شود، اما وقتی که منابع طبیعی حاضر نیست که آزمایش‌های اولیه را انجام دهد، مسلما مالچ‌اش استاندارد نیست.»

گرد و غبارآلوده به نفت

موضوع دیگری که بر این مالچ‌های نفتی به آن کمتر توجه شده، حرکت ذرات آلوده به مالچ است.

او می‌گوید: «روش مالچ پاشی کاملا منسوخ است و اثر گذاری چندانی ندارد و به صلاح محیط زیست نیست. هنوز مشخص نیست که اگر زمانی آن گرد و غبار آلوده به این مالچ‌های نفتی شود، چه تبعاتی خواهد داشت.»

علی‌رغم تمام تبعات منفی مالچ پاشی اعم از افزایش دمای خاک، کاهش نفوذپذیری خاک و همچنین کاهش کیفیت خاک، با این حال طی سالیان گذشته تنها تجویز ادراه منابع طبیعی برای تثبیت شن‌های روان مالچ نفتی بوده است.