پروژه انتقال آب هلیل‌رود مجوز و پیوست زیست‌محیطی ندارد/  بحران در تالاب جازموریان

دکتر طیبه مصباح‌زاده استاد دانشکده منابع‌طبیعی دانشگاه تهران در این وبینار گفت: با انتقال آب به کرمان وضعیت جازموریان به حدی بد می شود که نفس کشیدن در استان کرمان بسیار بسیار سخت تر از نفس کشیدن در این دوره کرونایی خواهد بود. اگر مدیریت نداشته باشیم ممکن است بحران ها به حدی باشد که نتوانیم کنترل کنیم. در حال حاضر ۲۲ استان کشور تحت تاثیر فرسایش بادی هستند. مصباح زاده افزود: طوفان سه هفته قبل کرمان، از نمونه گردوغبار بود، این طوفان‌ها آلارم هشدار طبیعت هستند، یعنی شما در بحث آب مدیریت درستی نداشتید دچار بحران شده‌ و باید برنامه‌ریزی کنید.

بحران در تالاب جازموریان

این استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران تصریح کرد: بسیاری از تالاب‌های کشور از بین رفته یا در حال خشک‌شدن هستند به عنوان مثال جازموریان که یکی از تالاب‌هایی است که به لحاظ تنوع زیستی و اکوسیستمی در حفظ شرایط منطقه برای طوفان ‌ای گردوغبار می‌تواند موثر باشد. ۲۵ درصد طوفان های گردوغبار به جازموریان ربط دارد و طبق مطالعاتی که اخیرا انجام شده نشان می دهد از این میزان نیز بیشتر است. این تالاب در گذشته حیات تنفسی ۷ میلیون نفر از انسان‌هایی را که پیرامون خودش زندگی می‌کردند را تامین می‌کرده اما امروز با بحران‌های جدی روبروست و اگر روی آن برنامه‌ریزی نشود می‌تواند مشکلات بسیاری را بوجود بیاورد.

تهدیداتی که نباید نادیده گرفت

دکتر حمزه احمدی مدیرکل منابع‌طبیعی جنوب استان کرمان نیز در این وبینار گفت: حوزه‌های آبخیز منطقه جنوب کرمان (جیرفت و کهنوج) با وسعت ۳۷۳۰۹۶۲هکتار، حدود ۳.۲ درصد از مساحت كل كشور را به خود اختصاص داده که بر اساس تقسیم‌بندی سطوح تحت پوشش طرح‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری در کشور شامل حوزه‌های آبخیز: فاقد سد، سدهای موجود و در دست ساختمان به شرح جدول زیر هستند.

وی افزود: فرسایش خاک و تولید رسوب، تشدید روند ، سیل‌خیزی ناشی از تغییرات اقلیمی، بیلان منفی آبخوان‌های زیرزمینی و خطر فرونشست زمین و خطر به هم خوردن تعادل اکولوژیک و هیدرولوژیک حوزه‌های آبخیز تهدیداتی هستند که نباید آنها را نادیده گرفت. با استفاده از روش‌های مکانیکی نظیر احداث بندهای خاكی، سنگی ملاتی، گابيونی، خشكه‌چين، اجرای پخش سيلاب، دیوار ساحلی و…سعی کرده‌ایم مشکلاتی که در جنوب کرمان به وجود آمده را رفع کنیم.

 جازموریان در لیست دشت های ممنوعه کشور قرار دارد

دکتر فرشاد سلیمانی نیز در وبینار تخصصی منابع و مسائل آب گفت: در بحث انتقال آب نیاز است پیامدها و پیوست های زیست‌محیطی هر دو مبدا و مقصد را در نظر گرفت تا مشکلی ایجاد نشود.

وی تصریح کرد: وقتی وارد بحث انتقال آب می‌شویم باید میزان منابع آبی زیرزمینی را در نظر بگیریم. طبق نقشه سازمان برنامه و بودجه کشور بیشتر دشت‌های استان جزو دشت‌های ممنوعه قرار گرفته‌اند و این یعنی شما حق برداشت از این دشت‌ها را ندارید. این نقشه نشان می‌دهد در جنوب کرمان وارد فاجعه‌‌ی آب شده‌ایم یکی از معیارهای انتقال آب این است که مبدا با مشکل آب مواجه نباشد، اکنون مبدأ این پروژه یعنی جازموریان با مشکل کمبود آب مواجه است پس این معیار رد می شود و این پروژه پروژه ای مناسب قلمداد نمی‌شود.

دکتر سلیمانی اضافه کرد: در کنار پروژه‌های انتقال آب پروژه‌های دیگری هم در استان انجام شده و در یک مقایسه که انجام شده یک پروژه تحت عنوان طرح همیاران آب و پروژه دیگر انتقال آب از دریای عمان به کرمان بررسی شده، تقریبا ۱۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان برای پروژه انتقال آب به کرمان هزینه شده و پیش بینی می شود ۵۵۴ میلیون مترمکعب آورد آبی داشته باشد اما پروژه‌ی کوچک همیاران آب ۶۲۹۷  میلیارد تومان هزینه داشته و تقریبا ۱۹۰۸ میلیون متر مکعب هم صرفه‌جویی آب به دنبال داشته و چیزی حدود یک سوم هزینه پروژه انتقال آب در اینجا هزینه شده و 4 برابر میزان آبی که پروژه‌های انتقال آب آورد داشته مفید بوده پس بهتر است پروژه هایی که آورد آبی بیشتر و هزینه های کمتری در بردارند در دستور کار مسوولان قرار گیرند.

پروژه انتقال آب سرشاخه‌های هلیل به کرمان مجوز و پیوست زیست‌محیطی ندارد

وی با اشاره به اینکه پیامدهای انتقال آب در بین ۱۵۰ پروژه ای که در جهان انجام شده بررسی شده گفت: در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، هیدرولوژیکی و محیط‌زیستی این پروژه‌ها هیچ پیامده مثبتی دیده نشده، بیش از ۹۰ درصد پیامدها منفی بوده و اعتراضات، مناقشات، افزایش فقر و بیکاری و…را بدنبال داشته و پیامدهای مثبتی هم اگر بوده سیاسی بوده که برای برخی افراد برد سیاسی داشته است. سلیمانی با بیان اینکه جازموریان آبی برای انتقال ندارد گفت: پروژه انتقال آب از سد صفارود به کرمان شامل ۱۰۰ تونل است که تونل و سد آن مجوز زیست‌محیطی دریافت نکرده‌ و پیوست زیست‌محیطی نیز ندارند، در نظر بگیرید اگر پیوست آنها صادر نشود چه اتفاقی می‌افتد؟ مجوز زیست‌محیطی این پروژه‌ها ممکن است صوری باشد.

فاجعه زیست‌محیطی گریبان جازموریان را گرفته است

وی ادامه داد: شهر کرمان به طور متوسط شاید نزدیک ۵۰ میلیون مترمکعب آب لازم داشته باشد و قرار بر این است ۵۰ میلیون متر مکعب آب سالانه از سد صفارود انتقال داده شود آیا واقعا آب استان کرمان به انتها رسیده؟ اگر کاهشی هم اتفاق افتاده بصورت پلکانی رخ داده شما ده یا بیست درصد کاهش دارید چرا ۵۰ میلیون مترمکعب آب انتقال می‌دهید؟ چرا به دنبال توسعه غیر اکولوژیک هستید اگر شهر کرمان نیاز به آب دارد حتما توسعه بیش از اندازه شده واکنون توسعه باید به سمتی برود که آب وجود دارد. اگر معتقدیم جازموریان آب دارد پس چرا توسعه را به سمت جازموریان نمی‌بریم. جازموریان همین الان در بحران بی‌آبی قرار دارد و در آنجا فاجعه زیست‌محیطی در حال رخ دادن است، بیکاری، فقر و … در این منطقه بیداد می‌کند.

کشاورزی در کرمان با افزایش بهره‌وری همراه نیست

وی با بیان اینکه چرا تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز بررسی نمی‌شود گفت: بیشترین تعداد چاه‌های غیرمجاز در دشت‌های کرمان حفر شده و بیشترین برداشت در این دشت‌ها انجام می‌شود. ۱۲ درصد نیاز آب شرب در کرمان است و این در حالی است که در زمینه کشاورزی ۸۵ درصد آب مصرف می شود چرا این بخش را مدیریت نمی کنیم؟ مشکل اصلی در بخش کشاورزی است در حالی که افزایش بهره‌وری نیست. آیا کشاورزان یا صنعت‌گران هزینه آبی را که مصرف می کنند می‌دانند؟ منازلی که در کرمان هستند آب شرب و غیرشرب‌شان تفکیک شده است؟ برای هوشمند سازی چقدر کار شده چه تعداد از چاه های کرمان به وسیله کنتور کنترل می شوند؟ الگوی کشت متناسب در کرمان وجود دارد؟ فضای سبز کرمان با شرایط کم آبی تطبیق دارد؟ مصرف آب خانگی فرهنگ سازی شده است؟ در بحث تجارت آب مجازی چقدر کار شده است؟ چقدر تولید آب از سیستم‌های بازچرخانی انجام می‌شود؟ کارهای مدیریتی در بحث آب باید انجام شود.