سرکوب قیمتی پسته، نتیجه دستورالعمل جدید تعلیق کارت بازرگانی

کمر صادرکنندگان استان را نه تحریم بلکه قانون رفع تعهد ارزی شکسته. از بین ۳۹۶ صادرکننده استان، ۲۰۸ شخص حقیقی و حقوقی رفع تعهد ارزی‌شان زیر ۶۰ درصد است. اختلاف بیش از ۱۰ هزار تومان این روزها  بین نرخ ارز تالار دوم نیما و نرخ آزاد، حاشیه سود تجار را گرفته است. تجار به نام و با سابقه یک به یک در حال خروج از چرخه صادرات‌اند، فرخ فرح‌بخش صادرکننده نمونه استان در سال ۹۶-۹۷ اکنون دو سال است که دیگر فعالیت نمی‌کند. آرش علوی، عضو کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران معتقد است که رویکرد بانک مرکزی  در موضوع تعهد ارزی مشکلات بزرگی دارد و با ادامه این شیوه قاچاق و استفاده از کارت اجاره‌ای رونق می‌گیرد؛ حال‌آنکه در صورت پافشاری بیشتر امکان کاهش صادرات رسمی و به‌تبع آن ریزش قیمت پسته و سایر محصولات وجود دارد.

*تجار بزرگ پاپس کشیدند

 از سال ۹۷ با اجرای قانون رفع تعهد ارزی نفربه‌نفر از تجارت پسته عقب کشیدند. دیگر صادرکنندگان خرده‌پا نیستند که رفته‌اند عمق فاجعه به جایی رسیده که صادرکنندگان نمونه پسته هم دیگر رغبتی به کار تجارت پسته ندارند. نمونه‌اش فرخ فرح‌بخش از صادرکنندگان نمونه استان در سال‌های ۹۶ و ۹۷ که اکنون ۲ سال است صادرات پسته ندارد. او به «کرمان‌نو» می‌گوید: «کارت من تعلیق نشده؛ ولی دیگر کاری نمی‌کنم، پارسال و پیارسال باری نبود و خیلی هم دلمان درد نمی‌گفت که صادرات نداشتیم اما امسال هم بار هست و هم محصول. من این هفته هر روز مهمان خارجی داشتیم؛ اما یک کیلو پسته هم قرارداد نبستم، چه‌طور می‌شود پسته را با دلار آزاد از کشاورز خرید و بعد با دلار نیمایی به دولت فروخت؛ عملاً کیلویی ۲۰۰ هزار تومان فقط ضرر است.»

 *کمترین رفع تعهد برای تجار کشاورزی

طبق داده‌های غیررسمی میزان رفع تعهد ارزی در بین تجار کشاورزی کمتر از هر بخش دیگری است. داده‌هایی که آرش علوی، عضو کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران و عضو هیئت‌رئیسه اتاق کرمان آن را تأیید می‌کند و می‌گوید رفع تعهد ارزی در میان بخش کشاورزی شاید به طور متوسط ۵۰درصد باشد. او به «کرمان نو» می‌گوید: «صادرکنندگان سیمان شاید ۵۰ نفر نباشد، مثل صادرکنندگان فولاد که تعداد آن‌ها هم اندک است. اما صادرکنندگان کشاورزی بالغ بر هزار نفر هستند، نمی‌شود که همه این تعداد با هم هماهنگ کرده باشند برای اینکه رفع تعهد نکنند، پس حتما یک‌جای کار‌مشکل دارد که این تعداد موفق به رفع تعهد نشده‌اند، یکی از مشکلات بزرگ و ساسی تعهد ارزی از سال ۹۷ این است که هدف اصلی بانک مرکزی مداخله در قیمت است.»

*کشاورز ، پسته‌اش را با قیمت ارز آزاد می‌فروشد

تجار باسابقه فعالی ۳۰ سال به بالا از تجارت پسته پا پس کشیدند. این را جهانگیری یکی از صادرکنندگان پسته کرمان می گوید که رفع تعهدش را روی ۶۴درصد، درست در مرزی که کارتش تعلیق نشود انجام داده است. او به «کرمان نو» می‌گوید: «ما باید جنس را با نرخ نیمایی بخریم. تولیدکننده هیچ‌وقت نمی‌گذارد که ما نرخ نیمایی جنس را از او بخریم. با این شرایط کارکردن بسیار سخت است، خیلی از تجار بزرگ ۳۰ سال و ۵۰ سال کنار کشیدند و در حد خیلی کم و فقط با مشتری سنتی خودشان کار می‌کنند» جهانگیری از ۲۷درصد از این رفع تعهد را با واردات شمش طلا و ماشین‌آلات برطرف کرده و مابقی را با نرخ تالار دوم نیما، رفع تعهد یکه او می‌گوید بیشتر سودش را برده است: «ما می‌توانیم به‌جای ارز شمش طلا به دولت بدهیم که مابه‌التفاوت ۲.۵درصد است و صادرات پسته هم در خوش‌بینانه‌ترین حالتش که قیمت‌ها خوب باشد و نرخ ارز ثابت باشد ۲ تا ۳ درصد قیمت پسته درآمد دارد، عملاً تمام درآمدمان را داریم به دولت می‌دهیم و انگار هیچ کاری نکردیم، در واقع تا الان هیچ‌کدام از راهکارهای دولت برای برگشت ارز عملی نبوده و به ضرر صادرکننده بوده است.»

*قیمت پسته متوسط ۷.۵دلار

این روزها قیمت پسته ایران متوسط ۷.۵ دلار است که به نظر می‌رسد پایداری شکننده‌ای دارد. ورودی انبارها زیاد است و برخی تاجران سنتی پسته ایران هم رغبت نشان دادند. جهانگیری اما می‌گوید دستورالعمل‌های جدید که هر سال اعلام می‌شود و خصوصاً دستورالعمل تعلیق کارت بازرگانی تجاری که رفع تعهدشان کمتر از ۶۰ درصد است، بسیاری را از تجار را برای شروع فعالیت دودل کرده است. اخیراً طی نامه‌ای از معاونت برنامه‌ریزی و مقررات سازمان توسعه تجارت خطاب به مدیران سازمان‌های صمت خواسته شده تا کارت‌های بازرگانی که بازگشت ارزش آنها کمتر از ۶۰ درصد باشد، تعلیق شوند. اتفاقی که آرش علوی، عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی کرمان معتقد است این رویه قبلا هم برقرار بوده است.  به گفته او بخش قابل‌توجهی از کارت‌های تجاری تجار که برگشت ارزشان کمتر از ۶۰ درصد بوده پیش‌تر تعلیق شدند و یا امکان تمدید پیدا نکردند و دستورالعمل جدید عملاً این رفتار تبعیض‌گونه بین کارت‌های تجاری و تولیدی را کنار زده و همه را مشمول تعلیق کرده است.

*۲۰۸تاجر برگشت ارزش‌شان زیر ۶۰درصد است

فقط در استان کرمان تعداد کل کارت‌هایی که برگشت ارزشان زیر ۶۰ درصد بوده و مشمول تعلیق هستند، ۲۰۸ مورد است. این در حالی است که تعداد کل صادرکنندگان استان کرمان ۳۹۶ نفر است. محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس گفته بود که کارت‌های تعلیق شده به مدت ۶ ماه با دریافت تضامین لازم، رفع تعلیق می‌شوند. موضوعی که بعد در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی هم مطرح و تیتر رسانه‌های استان شد. بااین‌حال علوی، عضو کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران می‌گوید که این وعده بانک مرکزق هیچ جا مکتوب نشده است و اجرای آن با توجه به سابقه خلف وعده های مکرر بانک مرکزی در جلسات خصوصی مورد ابهام است.

*سرکوب قیمتی، نتیجه دستورالعمل جدید بانک مرکزی

او نتیجه اصلی پیمان‌سپاری ارزی را سرکوب قیمتی و یا کاهش حجم صادرات می‌داند و می‌گوید: «وقتی شما روش‌های قانونمند و درستی برای برگشت ارز به قیمت بازار ایجاد نمی‌کنید دو پدیده قاچاق و کارت بازرگانی اجاره‌ای رونق می‌گیرد، البته در خصوص پسته که محصول پر رونقی است دو اتفاق ممکن است رخ دهد، اول اینکه صادرات پسته کاهش پیدا کند چرا که با روش‌های فعلی امکان برگشت ارز نیست و اتفاق دوم هم سرکوب قیمتی پسته به دلیل همین نرخ‌های دولتی برگشت ارز.»

دولت و بانک مرکزی با رویه فعلی شمار بالایی از تجار را از دور خارج کرده است. رویه بانک مرکزی در خصوص تجاری که رفع تعهد نکردند از دید علوی مصداق بارز این جمله است که «بخشش لازم نیست، اعدامش کنید.» به گفته او دولت هیچ راهکار عملی برای ادامه فعالیت و ورود مجدد خبرگان قدیمی و تجاری که کارتشان تعلیق شده ارائه نداده است و عملاً تجار کشور را از دور خارج کرده است.