مشکلات مردمان هلیل ادامه دارد

نجمه سعیدی |  طرح انتقال آب از هلیل رود، طرحی که از سال 1371 ، ترس را به جان ساکنان مناطق اطراف تالاب جازموریان، یعنی مناطقی که در حوضه آبریز هلیل رود هستند، انداخته است.

مردمی که می گویند جان «جاز» در گرو آبی است که از سرشاخه های هلیل رود در شهرستان رابر جاری و پس از پیمودن چند صد کیلومتر در رگ های خشکیده جازموریان جاری می شود.

ساکنین این مناطق با احداث سد شهیدان امیرتیموری (صفارود) روی سرشاخه های هلیل رود در شهرستان رابر، سدی که ساختنش در سال 1386 آغاز شده بود، مخالف بودند.

آن‌ها مدعی بودند که باعث مرگ جازموریان می شود و اگر جازموریان بمیرد، آن موقع دیگر وضعیت استان کرمان به عنوان اولین کانون ریزگرد کشور در رابطه با ریزگرد و گرد و غبار از این هم وخیم تر خواهد شد.

در سفر اخیر استاندار به جنوب استان این بحث دوباره مطرح شد ، مخالفان این طرح امیدوار بودند که زینی وند نگاهی متفاوت تر به این طرح داشته و حتی موافق توقف آن باشد اما حرف‌های اخیر استاندار، از نگرشی دیگر سخن می گفت.

استاندار کرمان گفت: «هزینه زیادی برای پروژه انتقال آب از هلیل‌رود انجام شده و پروژه‌ای با ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی را نمی‌شود، تعطیل کرد.مشکل آب کرمان نه با انتقال آب از هلیل‌رود برطرف می‌شود و نه عدم انتقال آن باعث ترسالی جنوب می‌شود.»

زینی‌وند با بیان اینکه هزینه زیادی برای انتقال آب به شهر کرمان شده و فقط 11 کیلومتر آن مانده است، مگر می‌شود این سرمایه را معطل گذاشت افزود: «برای جنوب نیز انتقال آب از جای دیگر و دریای عمان را پیگیری خواهیم کرد .»

روزگار پر از بیم اهالی جازموریان

بر اساس این طرح قرار است آب سد شهیدان امیر تیموری پس از پمپاژ و پیمودن مسیر ۱۱ کیلومتری وارد تونل انتقال به طول ۳۸ کیلومتر شود و پس از خروج از تونل و ورود به مخزن تعدیل فشار، توسط لوله انتقالی به طول ۲۳ کیلومتر به تصفیه خانه کرمان رسیده و وارد مخازن کرمان می شود.

اما مردم پایین دسته که حق آبه هلیل را سهم خود می دانستند، هم چنان در بیم بوده و هستند. در سال 97 که وزیر نیرو به جنوب سفر کردهم، مردم اعتراض خود را اعلام کرده بودند اما آنچنان مورد توجه قرار نگرفت.

البته اجرای سد امیر تیموری دوسال پیش متوقف شد، اجرای مرحله ای ازاین طرح، باعث خشک شدن چشمه های سطحی منطقه شده بود و اعتراض گسترده ساکنین منطقه را در پی داشت.

توقف ۸ ماهه این طرح 

در آن زمان با حکم محمدعلی سلیمانی، معاون حقوق عامه دادستان انقلاب و عمومی کرمان، طرح متوقف شد، سلیمانی گفته بود با توجه به این که مطالعات این طرح متعلق به ۲۲ سال قبل بوده، دوباره باید تجدید مطالعه شود. نداشتن مجوز زیست محیطی از دیگر دلایل صدور حکم توقف طرح بود.اما این طرح پس از 8 ماه رفع توقیف شد.

فرود رفعتی، فعال محیط زیست جیرفتی و از منتقدان انتقال آب به کرمان در این باره گفته بود:«خساراتی که بر اثر اجرای این طرح بر حیات تالاب جازموریان، اقتصاد و کشاورزی منطقه و زندگی یک میلیون نفر مردم منطقه وارد می شود را با بودجه چند سال کشور هم نمی توان جبران کرد.»

رفعتی با تاکید بر تبعات منفی اجرای پروژه انتقال آب به کرمان بر روی حیات هلیل رود و تالاب جازموریان افزود: «هلیل رود تنها رودخانه دائمی جنوب کشور است که با طول ۴۰۰ کیلومتر به تالاب جازموریان می ریزد و زندگی اهالی جنوبی استان کرمان و شهرستان دلگان در سیستان و بلوچستان که کشاورز و دامپرور هستند به طور مستقیم به حیات تالاب جازموریان و آب هلیل رود وابسته است.

وی ادامه داد:‌از سویی، تمام سموم مورد استفاده برای محصولات کشاورزی که در جلگه جیرفت و رودبار جنوب کشت می شود بر اثر بارندگی شسته و در تالاب جازموریان رسوب می کند و اگر این تالاب خشک شود علاوه بر تاثیری که بر اقلیم آب وهوایی منطقه دارد با وزش کوچکترین باد در جنوب استان کرمان و بادهای ۱۲۰ روزه سیستان، ریزگردهای سمی در هوا پخش می شود و سلامت مردم منطقه را به خطر می اندازد.»

اثراتی که تا یک قرن ادامه دارد

اما انگار این داستان ادامه دارد و قرار است اجرای این طرح در دوره زینی وند هم ادامه داشته باشد و اکنون تنها می توان از نامه سرگشاده‌ای احمد یوسف زاده نویسنده کتاب آن بیست و سه نفر خطاب به رییس جمهور یاد کرد که در آن نوشته بود، :« روزی که خداوند کوه‌ها را خلق می کرد، تقدیر این شد که پدران و اجداد ما پایین دست کوه‌های بلند بافت و بحرآسمان زندگی کنیم. خداوند مهربانی که حوزه آبریز این کوه‌های بلند را به سمت جازموریان چرخاند حتما بهتر از حکمرانان محلی ما و وزیر نیروی دولت شما می‌دانست و می‌داند که جویبارهای زلال این کوه ها به کدام سمت باید جاری شود. این خدای حکیم البته بخیل نیست و برای مردمان این طرف هم نعمت‌های فراوان و چشمه‌هایی خروشان داده است، اما وقتی رودخانه بزرگ هلیل را به سمت جازموریان جاری کرد یحتمل می‌خواست عدالتش را به رخ بکشد»

اما آیا تامین این آب شرب را که ادعا می شود، دغدغه این طرح است را نمی توان از محل دیگری تامین کرد مثلا جلوی هدر رفت آب شبکه های آبرسانی را گرفت .

دکتر کورش قادری استاد دانشگاه شهید باهنر کرمان به کاغذ وطن می گوید: «حداکثر هدر رفت مجاز آب در شبکه آب‌رسانی ۱۰ تا ۱۵ درصد است؛ اما در استان کرمان تا ۵۰ درصد هدر رفت آب وجود دارد.»

او تأکید کرد: «انتقال آب اگر به خوبی اجرا نشود تا یک قرن اثرات منفی آن ادامه دارد.»