شاخص‌های نیروی کار در کرمان؛ مایوس‌کننده| رییس اتاق کرمان: به سمت فروپاشی اقتصادی می‌رویم

تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران از شاخص‌های نیروی کار نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در استان کرمان در فصل گذشته به 38.7 درصد رسیده تا از ابتدای شیوع کرونا در کشور، این نرخ در کرمان (به جز تابستان 99) به روند نزولی خود ادامه دهد.

نرخ مشارکت اقتصادی در یک سال گذشته به این شرح است:

نرخ بیکاری در استان کرمان هم طی پنج فصل گذشته به این صورت بوده:

معمولا زمانی که نرخ مشارکت کاهش می‌یابد، نرخ بیکاری هم روندی نزولی می‌گیرد. همانطور که در فصول بهار، تابستان و پاییز 99 با کاهش نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری هم کاهش یافته، اما در زمستان 99 با وجود کاهش نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری در کرمان زیاد شده. چرا چنین اتفاقی رخ داده و اهمیت آن در کجاست؟

برای پاسخ به دو سوال بالا، ابتدا بهتر است تعریف شاخص‌های بالا را بدانیم.

تعریف شاخص‌ها

نرخ مشارکت اقتصادی از نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) به جمعیت در سن کار (که در گزارش‌های مرکز آمار جمعیت 15 سال به بالا در نظر گرفته می‌شود) به دست می‌آید:

جمعیت فعال، از جمع شاغلان و بیکاران (افراد جویای کار) به دست می‌آید. نرخ بیکاری هم از نسبت جمعیت افراد بیکار به جمعیت فعال به دست می‌آید.

با توجه به این تعاریف، هر زمان که نرخ مشارکت اقتصادی کم می‌شود، بدین معنی است که از تعداد افراد جمعیت فعال کم شده. یعنی افراد از بازار کار خارج شدند و دیگر جویای کار نیستند. به همین دلیل معمولا زمانی که نرخ مشارکت اقتصادی کم می‌شود، نرخ بیکاری هم کاهش می‌یابد.

همانطور که مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان تحلیل شاخص‌های بازار کار در پاییز 99 نوشته که

 اگر این افراد در بازار كار باقی بمانند و به جمعيت بيکار اضافه شوند، نرخ بيکاری نه تنها کاهش نمی‌یابد بلکه افزایش هم خواهد داشت.

کاهش همزمان نرخ بیکاری و مشارکت به چه معناست؟

بر همین اساس کاهش همزمان نرخ بیکاری و نرخ مشارکت اقتصادی نمی‌تواند نشان‌دهنده بهتر شدن اوضاع باشد. همانطور که نویسندگان گزارش یاد شده نوشته‌اند که «از آنجایی که کاهش نرخ بیکاری با افزایش جمعیت غیرفعال همراه بوده، نمی‌تواند بهبود وضعیت بازار کار را نشان بدهد، زیرا افزایش جمعیت غیرفعال، پیامدهای مهمي در سیاست‌گذاری دارد و فعال کردن افراد غیرفعال حتی از استخدام مجدد بیکاران دشوارتر است.»

اتفاقی در زمستان 99 در استان کرمان رخ داده اما متفاوت است. اگرچه نرخ مشارکت اقتصادی کاهش داشته، نرخ بیکاری اما زیادتر هم شده. یعنی در عین حالی که تعدادی از افراد دارای شرایط کار، از بازار کار خارج شدند، تعداد بیشتری از شاغلان به جمع بیکاران پیوسته‌اند.

چرا نرخ مشارکت اقتصادی نزولی شده؟

برای پاسخ به دو سوالی که در ابتدای گزارش مطرح شد، باید بدانیم که چرا روند مشارکت اقتصادی در 15 ماه گذشته نزولی بوده. در اینکه شیوع کرونا تاثیر مستقیمی بر خروج افراد از بازار کار داشته، شکی نیست، همانطور که به گفته رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان، 21 هزار نفر سال گذشته از بازار کار در کرمان خارج شدند که کرونا نقش اصلی را در این موضوع داشته.

اما نباید از یاد برد که تنها کرونا نیست که باعث کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در کشور و کرمان شده.

تورم

روزنامه دنیای اقتصاد چندی پیش، نرخ تورم را از عوامل اصلی کاهش نرخ مشارکت عنوان کرد.

در این گزارش نوشته شده بود که با افزایش تورم، جامعه احساس می‌کند هر چقدر هم تلاش کند با تلاش و مشارکت قادر به تامین هزینه‌های اقتصادی و جبران عقب ماندگی خود از تورم نیست و از نظر روان‌شناسی دچار کاهش انگیزه می‎‌شود.

در یک سال گذشته نرخ تورم در استان کرمان صعودی بوده و در اسفند گذشته به مرز 37 درصد رسید. این نرخ در کرمان از متوسط کشوری هم بالاتر است.

گسترش اقتصاد زیرزمینی

از اقتصاد زیرزمینی به عنوان یکی دیگر از عوامل موثر بر نرخ مشارکت اقتصادی نام می‌برند. در گزارشی که سال 88 در نشریه علمی «اقتصاد مقداری» به چاپ رسید، عنوان شده که در بازار نيروی کار، نرخ مشارکت اثر معنادار و منفی و نرخ بيکاری اثر معنادار و مثبتی بر گسترش اقتصاد زيرزميني خواهد داشت.

کسب درآمد بدون فعالیت یکی از عواملی است که در یک سال گذشته در کشورمان رشد داشته. از جمله ورود بسیاری از افراد به استخراج ارز دیجیتال یا همان ماینینگ کردن. همانظور که هرازگاهی خبر کشف مزرعه در نقاط مختلف استان کرمان به گوش می‌رسد.

کسب درآمد از فضای مجازی (بدون فعالیت کاری) و مایوس شدن بخشی زیادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها از جمله دیگر دلایلی است که باعث کاهش نرخ مشارکت اقتصادی شده است.

حالا می‌توان به این سوال پاسخ داد که چرا با وجود کاهش جمعیت فعال و به تبع آن کاهش مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری در کرمان بالا رفته؟ و این موضوع چه تبعاتی دارد.

قیمت‌ها از دستمزد بیشتر رشد کرده

حسین مهرابی، سرپرست معاونت اقتصادی استانداری کرمان می‌گوید کرونا و خروج زنان از بازارکار دلیل اصلی این موضوع است.

به اعتقاد او وضعیت دستمزد نسبت به نرخ تورم باعث شده برخی افرادی که پیش از این کار می‌کردند، دیگر تمایلی به کار کردن نداشته باشند.

او اضافه کرد که وقتی قیمت‌ها بیش از دستمزد رشد می‌کنند تمایل ورود به بازار کار کم می‌شود و این امر در کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری موثر است.

اقتصاد کرمان فرو می‌پاشد

مهدی طبیب‌زاده، رییس اتاق بازرگانی کرمان معتقد است کاهش نرخ مشارکت اقتصادی همراه با افزایش نرخ بیکاری می‌تواند اقتصاد استان کرمان را به سمت فروپاشی ببرد.

به گفته او آب به مساله اساسی در کشور تبدیل شده و از آنجایی‌که همه تمرکز‌ها در استان روی صنعت و معدن است، رخ دادن چنین اتفاقی چندان عجیب نیست.

او اضافه کرد که اقتصاد استان کرمان با تدبیر مناسبی اداره نمی‌شود و در سال گذشته 25 هزار ریزش شغل داشتیم و صنایع بزرگ استان نتوانستند این نقص را جبران کنند، از سوی دیگر از صنایع کوچک هم غفلت شده.

به اعتقاد رییس اتاق بازرگانی کرمان این موارد در کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و افزایش بیکاری در استان کرمان نقش داشته است.