سند سازگاری با کم آبی؛ امتحان بدون ناظر
اعداد صوری کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی
تا شهریور پارسال ۶۴۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی آب اعلام شده. بیشترین حجم اعلامی از سمت سازمان جهاد کشاورزی جنوب با ۴۱۰ میلیون مترمکعب است، بخشی که کمتر از ۱۰ درصد چاه‌هایش مجهز به کنتور حجمی است. جهاد کشاورزی جنوب مدعی است ۱۳۴ درصد از برنامه تکلیفی سند سازگاری با کم‌آبی را انجام داده و جهاد کشاورزی شمال، سازمانی که نزدیک ۸۰ درصد چاه‌هایش مجهز به کنتور حجمی است درصد تحققش ۳۰.۴۳ و برابر ۱۲۶ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی آب است. مدیرعامل آب منطقه‌ای استان در گفت‌وگو با «کرمان نو» وعده می‌دهد که تا پایان سال ۱۴۰۳ یک نهاد مستقل این گزارش‌ها را صحت‌سنجی کند، نهادی که بودجه‌اش را سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تقبل کرده تا تحت‌تأثیر دستگاه‌های اجرایی قرار نگیرد.
به گزارش کرمان‌نو، اردکانیان پشت حرفش ماند. شرط گذاشته بودند کرمان اگر آب خلیج‌فارس را می‌خواهد باید سند سازگاری با کم‌آبی را امضا کند. ۱.۹ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت آب داشتیم، کارشناسان گفته بودند برای ادامه حیات استان راهی جز صرفه‌جویی نیست.
مسئولان دولت در استان زیر بار نمی‌رفتند. ۲ میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی برابری می‌کرد با کاهش یک‌سوم آب مصرفی. آن هم در شرایطی که استان توان تأمین آب صنایع جدید را هم نداشت. آذر سال ۹۹ بالاخره استاندار وقت باصرفه جویی نیمی از آن موافقت کرد تا آب خلیج‌فارس بیاید. متعهد شدیم ظرف ۵ سال به‌صرفه جویی یک میلیارد مترمکعب برسیم و در عوض ۲۴۰ میلیون مترمکعب مجوز انتقال آب از دریا را بگیریم.
*بیشتین صرفه‌جویی اعلامی در جهاد کشاورزی جنوب
از این یک میلیارد مترمکعب، ۷۲۲ میلیون مترمکعب بایستی در بخش کشاورزی صرفه‌جویی شود. ۲۳۰ میلیون مترمکعب هم چارچوب وظایف سه دستگاه آب و فاضلاب، صنعت و آب منطقه‌ای قرار گرفت. آخرین گزارش عملکرد مربوط به ۶ماهه اول سال ۱۴۰۲ است. تا آن تاریخ اعلام شده که حجم صرفه‌جویی آب کرمان ۶۴۰ میلیون مترمکعب است. طبق این گزارش سازمان‌های جهاد کشاورزی تاکنون ۵۳۶ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی آب داشتند، بیشترین حجم صرفه‌جویی آب اعلامی با ۴۱۰ میلیون مترمکعب توسط جهاد کشاورزی جنوب است، بخشی که حتی ۱۰ درصد از چاه‌های آبش به کنتور حجمی مجهز نیستند و عملاً نظارتی بر رویش نیست.
طبق جزئیاتی که اداره کل جهاد کشاورزی جنوب کرمان منتشر کرده ۳۳۸ میلیون مترمکعب از این صرفه‌جویی از طریق اجرای الگوی کشت محصولات زراعی رخ‌داده است، بعد از آن بیشترین حجم صرفه‌جویی مربوط به اجرای سیستم‌های نوین آبیاری با صرفه‌جویی ۶۳.۵میلیون مترمکعب بوده است. اما اگر واقعاً این حجم از آب در سفره‌های آب ذخیره شده دلیل بدتر شدن تنش آبی در استان چیست و عملاً این اعداد با چه نظارتی اعلام می‌شود؟
حمید علیدادی سلیمانی، مدیرعامل جدید شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان معتقد است آنچه سازمان جهاد کشاورزی انجام داده عملاً در توسعه کشت از بین رفته است. علیدادی سلیمانی دراین‌رابطه می‌گوید: «اعتقادم این است که سازمان جهاد کشاورزی اقداماتی اجرایی انجام داده است؛ ولی در توسعه کشت از بین رفته، و دررابطه‌با آبخوان ما چیزی که می‌خواهیم شکل نگرفته است، جدا از آن وقتی ما ۶ میلیارد مترمکعب مصرف آب داریم اگر سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب هم صرفه‌جویی آب داشته باشد، این عدد خودش را نشان نمی‌دهد چرا که اگر می‌خواهیم آبخوان‌ها را نجات دهیم بایستی حدود ۲ میلیارد مترمکعب کاهش مصرف آب داشته باشیم.»
*۴۰ درصد چاه‌های غیرمجاز پر شده است
وضعیت منابع آب استان بحرانی است. برنامه ریزی شده است تا با توجه به مصوبه کارگروه استانی سازگاری با کم آبی رقم روی پروانه بهره‌برداری چاه‌ها تا ۲۵ درصدکاهش یابد . اصلاح، تعدیل و نصب کنتور سرعت گرفته. مدیرعامل آب منطقه‌ای در مصاحبه خود متذکر می‌شود که با وجود همه مسائل اجتماعی، در بخش آب زیرزمینی حدود ۴۰ درصد چاه‌های غیرمجاز پر شده است.
طبق اعداد اعلامی تا شهریور پارسال، شرکت آب منطقه‌ای ۷۰ میلیون مترمکعب، جهاد کشاورزی شمال ۱۲۶ میلیون مترمکعب، جهاد کشاورزی جنوب ۴۱۰ میلیون مترمکعب، سازمان صنعت معدن و تجارت و شهرک‌های صنعتی ۱۴ میلیون مترمکعب و شرکت آب و فاضلاب ۱۹ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی آب داشته‌اند. به‌غیراز جهاد کشاورزی جنوب که درصد تحقق برنامه‌اش روی ۱۳۴ درصد است، درصد تحقق اهداف سال ۱۴۰۵ در برنامه سازگاری با کم آبی استان، در الباقی دستگاه‌های وظیفه‌مند زیر ۵۰ درصد است. علیدادی سلیمانی در مصاحبه‌ای که با «کرمان نو» دارد متذکر می‌شود که تصمیم داریم یک نهاد مشاور این اعداد را راستی‌آزمایی کند، نهادی مثل دانشگاه که بنا شده تا بودجه‌اش به‌صورت مستقل تأمین شود تا تحت‌تأثیر نظر دستگاه‌ها قرار نگیرد. او دراین‌رابطه می‌گوید: «بخش راستی‌آزمایی اجرای برنامه سازگاری با کم آبی در برنامه کاری ما است و باید با یک مشاور قرارداد ببندیم و دراین‌رابطه طرح‌هایی برای همکاری با دانشگاه در نظر گرفته شده است.»
*حذف ۲ هزار حلقه چاه جنوب از کشت تابستانه
از نگاه علیدادی سلیمانی شیوه‌نامه توأمان آب و برق که توسط وزیر نیرو ابلاغ شده تا حد زیادی جلوی هر گونه تخلف و عددسازی را گرفته است. میزان کیلووات‌ساعت سالیانه موردنیاز تمام چاه‌ها بر اساس قدرت مجاز و ساعت کارکرد مجاز سالیانه مطابق پروانه بهره بردای چاه‌ها محاسبه شده. اطلاعات برق مصرفی در اختیار آب منطقه‌ای است. با این شیوه حتی چاه‌هایی که کنتور ندارند با استفاده از اطلاعات برق مصرفی رصد می‌شوند. هر چاهی که کنتور آب نداشته باشد و برق مصرفی‌اش بیش از عدد مشخص شده باشد که بر مبنای پروانه آب محاسبه شده، برای آن محدودیت برق اعمال می شود. اما اگر کنتور آب داشته باشد و بر اساس داده‌های کنتور آب، اضافه برداشت صورت نگرفته باشد، می‌تواند به بهره‌برداری ادامه دهد. برای قطع برق چاه‌ها اما تا زمانی که بیش از ۱.۷ برابر سهمیه انرژی مجاز برق مصرف کرده باشد، دست نگه داشته می‌شود. طبق این پایش‌ها ۲ هزار حلقه چاه در جنوب استان بیش از ۱.۷ برابر پروانه اضافه مصرف برق داشتند. چاه‌هایی که به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای استان، در برنامه محدودشدن قرار گرفتند و تضامین و تعهدات لازم از آن‌ها گرفته شده و بنا به این محدودیت دیگر قادر به کشت تابستانه نخواهند بود چرا که سهمیه‌شان را پیش‌تر استفاده کردند.
وزارت نیرو البته برنامه دارد با بیش از ۲ برابر کردن حق‌النظاره آب‌بها از چاه‌های کشاورزی فاقد کنتور، کشاورزان جنوب را راغب به نصب کنتور کند. کنتورهایی که به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای به طور سیستماتیک بعد از تمام‌شدن میزان پروانه برقشان قطع خواهد شد.