افشای آمار راه حل کاهش خودکشی نیست؟!
خودکشی؛ زیر خاکستر آمار
نگاه خیره‌اش را از سنگ قبر فرزندش می‌گیرد و به دوردست‌ها خیره می‌شود. چند صباحی است صدای دلنشین فرزندش را نشنیده است. مغموم و دل‌گرفته از روزگار، اشکش جاری می‌شود. صورت کبود پاره‌ی تنش، لحظه‌ای از جلوی چشمانش دور نمی‌رود. با خود زمزمه‌وار آرزو می‌کند، کاش زمان به عقب برمی‌گشت.
بررسی مصاحبه‌های محققان با کسانی که خودکشی نافرجام داشته‌اند، حاکی از آن است که علت اقدام بیشتر آنها، فرار از موقعیتی بوده که در آن قرار داشتند و یا توانایی تحمل وضعیت موجود را نداشته‌اند. مدیریت خودکشی از مهمترین کارهایی است که افراد جامعه باید از آن مطلع باشند. علوم پزشکی، بهزیستی، سازمان ورزش و جوانان و خانواده‌ها، از جمله ارگان‌ها و نهادهایی هستند که در پیشگیری از خودکشی افراد نقش بسزایی دارند. به گفته دکتر «بهرام نژاد» خودکشی را باید موضوعی چند فاکتوره دید و خیلی ساده انگارانه به آن نگاه نکنیم.
تشویق و کمک به خودکشی در فضای مجازی جرم است
به گفته محققان، رسانه‌های گروهی می‌توانند نقش بازدارنده و یا بالعکس داشته باشند. برخی از رسانه‌ها می‌توانند اطلاعاتی را در مورد چگونگی خودکشی موفق به افراد ارایه دهند که حتی ممکن است آنها را به این کار تشویق کند. «طاها ساسان»، کارشناس ارتباطات رسانه‌ای نیروی انتظامی استان، می‌گوید: در حوزه پلیس، خودکشی جرم نبوده و جز برنامه های پیشگیری پلیس نیست. مگر کسانی که در فضاهایی مانند فضای مجازی به عناوین مختلف، افراد را تشویق و ترغیب کنند و یا به آنها آموزش دهند. این افراد از نظر قانون مجرم شناخته می‌شوند. براساس ماده 743 قانون مبارزه با جرایم رایانه‌ای با آنها برخورد می شود. مجازات این افراد حبس از 90 و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا 20 میلیون ریال یا هر دو مجازات، است.
عواملی که در خودکشی دخیل هستند
«بهرام نژاد» مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد می‌گوید: وجود عواملی مثل بیکاری، مشکلات اقتصادی، ناامیدی و ضعف اعتقادات، استعداد ابتلا به خودکشی را در فرد تقویت می‌کند.
وی افزود: بیماری‌های روانی، از قبیل افسردگی، اضطراب و یا یک اختلال روانپزشکی نیز فرد را در خطر خودکشی قرار می‌دهند. درد و رنج ناشی از یک بیماری صعب العلاج و اختلال در شخصیت هم در ابتلا به خودکشی موثر است.
اختلافات: زمینه را برای فرد مساعد می‌کند. مثل اختلافات زناشویی و بین فردی.
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد عنوان کرد: در کنار عوامل بالا، عوامل نزدیکی مثل تغییرات خلقی، مصرف الکل، شکست‌های عشقی و فقدان ها بروز ابتلا به خودکشی را در فرد بیشتر می کنند. کسی که افسردگی دارد، تغییرات خلقی دارد، حال اگر الکل هم مصرف کند، آن وقت اقدام به این کار در او بیشتر می شود.
دوران کودکی در ابتلا به خودکشی موثر است
«بهرام نژاد» عنوان کرد: تنبیه و آزار و اذیت کودک، از تجارب منفی دوران کودکی هستند که در ابتلا به خودکشی تاثیر دارند.
محققان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عنوان کردند که یکی از پیامدهای سوءاستفاده های هیجانی، جسمی و جنسی طولانی مدت دوران کودکی، افزایش خطر اقدام به خودکشی در بزرگسالی است. نه تنها یک عامل، بلکه برای شروع زودهنگام این کار، یک عامل خطر به حساب می‌آید.
بحث تاب آوری را جدی بگیریم
«بهرام نژاد» در پاسخ به این سوال که چه کسانی تاب آوری پایین دارند؟ گفت: کسانی که مهارت‌های حل مساله و حل اجتماعی ضعیف دارند. نسبت به دیگران استقلال کمتری دارند. امید به آینده و هدف مندی در آنها دیده نمی شود.
وی افزود: وقتی تاب آوری کم باشد، احتمال اقدام به خودکشی زیاد می‌شود. فردی که افسردگی دارد، عوامل محافظ کمی داشته باشد. در مقابل فرد افسرده‌ی دارای عوامل محافظت کننده قوی، بیشتر در خطر ابتلا به خودکشی قرار دارد.
افسردگی به تنهایی منجر به خودکشی نمی شود
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد، گفت: این که می‌گویند فردی در اثر افسردگی خودکشی کرده، غلط است. افسردگی بدون مراجعه به پزشک خطرناک است.
دکتر «برشان»، کارشناس مسوول مراکز مشاوره بهزیستی استان کرمان، نیز در این باره می‌گوید: اگر افسردگی شدید در افراد مراجعه کننده دیده شود، با فوریت بستری می شوند. پس از درمان دارویی و کاهش شدت افسردگی به راهکارهای روانشناسی پرداخته می شود. وی افزود: دیده شده کسانی که دارای افسردگی شدید هستند، در جواب این سوال که آیا به خودکشی فکر کرده اند؟ جواب مثبت داده و گفته اند چندین بار قصد این کار را داشته‌اند. حتی برخی می گویند ابزار آن را هم آماده کرده بودند.
چگونه بفهمیم فردی قصد خودکشی دارد؟
دکتر «بهرام نژاد» می‌گوید: هر کسی که راجع به خودکشی حرف می‌زند، مهم است. 95 درصد کسانی که اقدام می‌کنند، ابتدا رد پا می‌گذارند. یعنی قبلاً در یک ماه گذشته، به کسی مثل پزشک، دوستان و یا خانواده در این باره صحبت کرده‌اند. کسی که یادداشت گذاشته و یا حلالیت طلبیده است. ابزار تهیه می‌کنند. اطرافیان باید به این موارد دقت کنند. اگر دقت نشود، فرد در معرض خطر بیشتری قرار دارد.
وی افزود: علایمی مثل گوشه‌‌گیری، افسردگی، ناامیدی، بی‌برنامگی. این علائم، فرد را در خطر ابتلا به خودکشی قرار می‌دهد. کسی که قبلاً اقدام کرده است. کسی که سابقه خانوادگی و افسردگی هم دارد. کسی که حمایت اجتماعی ندارد. کسی که مهارت‌هایش ضعیف است. کسی که استرس‌های سختی را تحمل می‌کند. اینها همه علایمی است که ما باید بشناسیم. این افراد حتماً باید به یک متخصص و یا یک روانپزشک ارجاع شوند.
پدر و مادر حفاظی در برابر خودکشی فرزندان هستند
«بهرام نژاد» گفت: محافظت کننده‌ها، اگر در فرد وجود داشته باشند، باعث کم شدن خطر اقدام به خودکشی می‌شوند.
به گفته محققان، پدر و مادر از مهمترین محافظت کنندههای این اقدام هستند. از جمله عوامل گزارش شده توسط نوجوانانی که اقدام به خودکشی کرده‌اند، استرس زا بودن محیط خانواده، حمایت نکردن والدین و مشاجره آنها بر تصمیم و اقدام فرزندان موثر بوده است.
چرا افراد مستعد به خودکشی از مراجعه به روانپزشک طفره می‌روند؟
دکتر «بهرام نژاد» در این باره می‌گوید: افراد مراجعه کننده به روانپزشک ابتدا ارزیابی می‌شوند. ارزیابی خطر متوسط و یا خطر خودکشی بالا را نشان می دهد. کسانی که خطر بالایی دارند، ارجاع داده شده و بستری می شوند. وی افزود: خودکشی جزء موارد اورژانسی روانپزشکی است.
در خودکشی، یا راهی خواهیم یافت یا راهی خواهیم ساخت
در این زمینه حمایت خانواده بسار مهم است. اعضای خانواده باید با فرد ارتباط خوبی برقرار کنند. به درد و دل های او گوش دهند. او را درک کنند نه نصیحت. بدترین چیز نصیحت است. همچنین او را سرزنش نکنند.
دکتر «بهرام نژاد» می گوید: بدترین درد طردشدگی است. گوش کردن به رنج افراد مستعد به خودکشی، دیدن و توجه به مشکلات آنها کمک بسیاری به آنها می‌کند. کافی است که 5 دقیقه به فرد توجه شود.
یک خودکشی هم زیاد است
براساس بررسی‌ها، شاخص جهانی خودکشی 16 نفر به ازای هر 100 هزار نفر در سال است که منجر به فوت می شوند. در ایران این شاخص 6 در 100 هزار نفر است. دکتر «بهرام نژاد» می گوید: شاخص استان کرمان پنج و یک دهم در 100 هزار است. وی در ادامه افزود: گرچه یک خودکشی هم زیاد است. استان کرمان رتبه بالای 1 تا 10 نیست، در فوت رتبه 23 در کشور را دارد.
وی می‌گوید: همه باید دست به دست هم دهیم. گرچه خودکشی صفر نمی‌شود اما باید تلاش کنیم از حد قابل قبول بیشتر نشود.
افشای آمار راه حل کاهش خودکشی نیست
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد، موافق افشای آمار خودکشی نبود و گفت: افشای آمار باعث می شود تا کسی که مستعد خودکشی است، به سمت آن برود.
دکتر «بهرام نژاد» در ادامه می‌گوید: زیرا آن را به عنوان یک راه حل می داند. او عنوان کرد: قرار نیست هر کسی با پدر و مادرش دعوا کرد، اقدام به خودکشی کند. در اینجا دعوای با پدر عاملی نزدیک برای اقدام او است و عامل های دور آن، ضعف کنترل خشم، ضعف کنترل استرس و… هستند. این اقدام با مراجعه و درمان به موقع عوامل دور منتفی می‌شود.
نقش بهزیستی در مدیریت افراد مستعد به خودکشی
به گفته دکتر «برشان»، کارشناس مسوول مراکز مشاوره بهزیستی استان کرمان، مراجعه‌کنندگان به مراجع روانشناسی تحت نظر سازمان بهزیستی، کسانی هستند که قصد خودکشی را دارند.
وی درباره کارهای انجام شده در این زمینه گفت: کارها در چند بخش توسط بهزیستی ارائه می‌شود، اولین آن کسانی هستند که با شماره 1480 تماس می‌گیرند و مشاوران ما به آنها کمک می‌کنند. این افراد ممکن است از افسردگی شکایت کنند. به فکر خودکشی افتاده‌اند. یا والدینی که از فکر خودکشی فرزندشان به دنبال راه حل هستند. در بخش دوم کسانی هستند که به مراکز دولتی و غیردولتی ما مراجعه می‌کنند. این مراکز با تعرفه دولتی کار می‌کنند. آموزش به مشاوران و روانشناسان از جمله کارهای دیگری است که تاکنون در شهرهای بم و کرمان انجام شده است. طرح آموزش زندگی خانواده برای خانواده‌ها است. در این طرح شیوه‌های فرزند پروری و مهارت‌های گفتگو اجرا شده است.