نوسان در علائم حیاتی گردشگری استان کرمان

گردشگری استان کرمان؛ مغفول اما مهم

این روزها که شهر و استان کرمان تحت‌تأثیر حادثه تروریستی گلزار شهدا قرار دارد، انگار تاریخ برای یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی و فرهنگی این استان یعنی صنعت گردشگری، در حال تکرار است.

اواخر دهه ۷۰ یادآور اتفاقات تلخی برای گردشگری استان کرمان است. در آن برهه زمانی درحالی‌که کرمان و شهر بم جزو مقاصد اصلی تورهای ورودی به کشور بودند، گروگان‌گیری گردشگران خارجی و یک مورد تجاوز، ناگهان کرمان و بم را در صدر اخبار قرار دادند. اگر چه با تلاش بخش‌های امنیتی و قضایی، در نهایت گردشگران به‌سلامت از این سفر به خانه‌هایشان برگشتند؛ اما واقعیت این است، نبود استراتژی مناسب، باعث شد تصویر مخدوش از وضعیت امنیتی استان کرمان منعکس شود و به همین دلیل برای سال‌ها، استان کرمان متصل به پهنه جنوب شرق کشور، از دید گردشگران خارجی، با حساسیت نگریسته شد و با زلزله دلخراش بم، این روند دور شدن استان کرمان از جمع و فهرست مقاصد گردشگری کشور سرعت بیشتری هم به خود گرفت.

از اواسط دهه ۸۰ رفته‌رفته با تمرکز بر بیابان لوت، محصول تازه‌ای در گردشگری کشور و استان جان گرفت و با انجام رویدادهایی چون برگزاری همایش سفرای خارجی مقیم ایران و استفاده از ظرفیت برنامه‌های تلویزیونی و چهره‌های شناخته شده از جمله زنده‌یاد «محمدعلی اینانلو» و نیز رویدادهای داخلی مثل جشنواره گل محمدی لاله‌زار و خرمای بم، شاهد حرکت‌هایی برای ارائه تصویر واقعی کرمان بودیم.

طی دو دهه گذشته اگر چه شاهد توسعه نسبی زیرساخت‌های گردشگری استان کرمان، جهش در ثبت میراث جهانی و نیز ثبت شهرهای ملی و جهانی در صنایع‌دستی بودیم و پای بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور به گردشگری استان باز شده و همچنین شاهد افزایش حضور مردم گوشه‌وکنار استان در قالب کسب‌وکارهای خرد به‌ویژه در بحث اقامتگاه‌های بوم‌گردی هستیم؛ اما آنچه واقعاً قابل‌تأمل است، نبود یک‌روند مناسب و کلان در مسیر توسعه صنعت گردشگری استان است و هر بار با تغییر مدیران یا در سطحی وسیع‌تر با حاکم شدن جریان سیاسی تازه در استان، شاهد تغییرات گسترده و گاهی بدون هدف مشخص بوده‌ایم و این در حالی است که این تغییرات تحت‌تأثیر تغییر در سطح کلان کشور بوده؛ یعنی در دیگر استان‌ها و شهرها هم اتفاق افتاده، اما با نگاه به مرزهای خارج از استان متوجه می‌شویم، در شهرهایی که برنامه‌ریزی بهتر و هدفمندتر وجود داشته، همچنان حرکت‌های رو به جلویی را شاهد بوده و هستیم.

یزد، همسایه‌ای که پیوندهای سیاسی و تاریخی بسیار نزدیکی با استان کرمان دارد.

کمتر سالی بوده که این استان به‌ویژه شهر یزد درگیر اتفاق مهمی در مسیر توسعه گردشگری خود نباشد. از توسعه زیرساخت‌های خود گرفته تا بازاریابی و تبلیغات گسترده. معرفی سالی به‌عنوان «سال سفر به یزد»، «ثبت جهانی بافت شهری»، برگزاری رویدادهای مهم آیینی و فرهنگی باکیفیت، تلاش برای کسب کرسی در ارکان ملی صنعت گردشگری از جمله جامعه هتلداران کشور، انجمن راهنمایان گردشگری، انجمن دفاتر خدمات مسافرتی، فراکسیون گردشگری مجلس، راه‌اندازی شرکت هواپیمایی «یزد ایر» و همچنین قطار یزد که به‌زودی رونمایی خواهد شد و در خبری تازه‌تر هم استاندار یزد اعلام کرد، شهر یزد موفق به جلب نظر اعضا اتحادیه گفتگوهای آسیایی (ACD) به‌عنوان پایتخت گردشگری این نهاد بین‌المللی که ۳۲ کشور را شامل می‌شود، برای سال ۲۰۲۴ شده است. اتفاقی که نه‌تنها برای استان و شهر یزد، اثرات مثبت زیادی دارد. بلکه، نقش این استان را در دیپلماسی عمومی کشور در سطح بین‌المللی پررنگ‌تر خواهد ساخت.

یزد، اگر چه موفق‌ترین نمونه از توسعه محصول و مقاصد گردشگری کشور در دهه‌های اخیر است؛ اما شهرهایی چون اردبیل، همدان، تبریز، سمنان و… نمونه‌های دیگری از تداوم حرکت در مسیر توسعه گردشگری با اتخاذ تصمیم‌های مهم هستند. همدان با پیگیری شهرداری و شورای شهر، به‌عنوان پایتخت گردشگری مجمع شهرداران آسیایی در سال ۲۰۲۴ معرفی شد و اردبیل پایتخت گردشگری اکو در سال ۲۰۲۳ بود و سمنان، نماینده کشورمان در اتحادیه شهرهای جاده ابریشم است.

شرایط اما برای استان و شهر کرمان متفاوت است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات استان و شاید بزرگ‌ترین چالش پیش پای صنعت گردشگری استان، ” بی‌برنامگی بزرگ ” در بازاریابی و تبلیغات است. این بخش که جزو مهم‌ترین بخش‌های زنجیره ارزش در گردشگری است، فاقد هرگونه رویکرد و استراتژی مشخصی است و در این سال‌ها، بیشترین عقب‌ماندگی را نسبت به سایر بخش‌های زنجیره داشته است.

هر آنچه طی بیش از دو دهه در این بخش گردشگری استان رقم خورده، ناپیوسته، مقطعی و نامنسجم بوده است و به جز در مقطعی که ” کرمان ۸۵ ” پیش پای استان قرار داشت، عملاً برنامه مشخصی را شاهد نبودیم و همین باعث شده، ضعیف‌ترین بخش بودجه و اعتبارات را به خود اختصاص دهد.

سالی که روبه‌پایان است اگر چه مصادف شد با حادثه تلخ گلزار شهدای کرمان اما این باید تلنگری جدی باشد به مدیران و تصمیم‌سازان استان پهناور، نام‌آور و سرشار از ظرفیت کرمان.

تجربه گذشته و مرور شرایطی که پشت سر گذاشته‌ایم و دلایلی که باعث عدم شکل‌گیری برنامه‌ای جدی پیش پای توسعه گردشگری استان شده است، باید درس مهمی برای همه ما باشد. خوشبختانه در ماه‌های اخیر ارائه برنامه” کرمان ۱۴۰۴ ” توسط اتاق بازرگانی باهدف تدوین یک استراتژی مبتنی بر بازاریابی و معرفی ظرفیت‌های گردشگری استان در بازارهای هدف داخلی، فرصتی را پیش آورده که می‌توان وجود آن را خیریتی عنوان کرد برای استان، تا در مسیر کاهش اثرات این حادثه تروریستی، جان تازه‌ای به استان ببخشد. مجدداً قابل‌یادآوری است که عدم توجه به این مورد مهم و بی‌توجهی به اثرات منفی حوادث اخیر، تکرار گذشته است.

تکرار و یادآوری این نکته هم لازم است که یادمان باشد استانی که در دو دهه آینده، ظرفیت‌های معدنی و کشاورزی‌اش دیگر مانند اکنون، مولد منابع مالی و اشتغال نخواهد بود، بیشتر از بسیاری نقاط کشور نیازمند توسعه صنعت مردمی گردشگری است. به‌ویژه که در دل زمین و آسمان استان، ارزش‌ها و منابع گسترده‌ای نهفته است که قابلیت محصول سازی و ارائه به بازارهای داخلی و خارجی دارد.