کروناویروس؛ ارزیابی عملکرد دولت(1)| سیاست آزمون و خطا با چاشنی غافلگیری

پاسخ به سوال بالا را می‌توان از دل گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس از ارزیابی راه طی شده در مقابله با کروناویروس پیدا کرد. در این گزارش کارشناسان مرکز پژوهش‌ها در سه بخش به ارزیابی عملکرد دولت و کشور در مقابله با کروناویروس پرداخته‌اند. بخش اول این گزارش از دیدگاه شیوع‌شناسی است.

غافلگیری دولت

از دی 98 کروناویروس در چین به یک بحران تبدیل شده بود و در بهمن به اوج خود رسید. با این حال ارتباط هوایی ایران و چین برقرار بود و انتظار می‌رفت که پای کرونا به ایران باز شود. در این رابطه مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته که «دولت پس از اعلام اولین موارد ابتلا به ویروس در استان قم و گیلان، پس از طی یک دوره غافلگیری در سیستم و فشار به نظام سلامت، برای مدیریت بحران ورود کرد.»

البته کارشناسان مرکز پژوهش‌ها به این نقطه قوت نظام سلامت هم پرداختند که اگرچه دولت سیاست خود را بر ارائه خدمات به مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی متمرکز کرد اما توانست به طور همزمان قدرت تشخیص بیماری را هم بالا ببرد.

هنوز روند بیماری نزولی نشده

در این گزارش آمده که بر اساس آمارهای رسمی، اگرچه مقامات کشوری هشت هفته پس از ورود ویروس به کشور از مسطح شدن منحنی همه‌گیری می‌گویند اما خبرگان حوزه اپیدمیولوژی معتقدند هنوز روند بیماری در کشور نزولی نشده.

نکته قابل توجه در این بخش از گزارش مرکز پژوهش‌ها، پاورقی است که در پایین صفحه نوشته شده. آنجا که نوشته‌اند

مرکز پژوهش‌های مجلس برای تدوین گزارش مبتنی بر آخرین داده‌ها درخواست‌های مکرری مبنی بر دریافت آمارهای تفصیلی از ستاد ملی کرونا داشته، ولی تاکنون دسترسی لازم ایجاد نشده است.

در انتظار گسترش مجدد بیماری

دولت اعلام کرده از 23 فروردین به بعد طرح فاصله‌گذاری اجتماعی به فاصله‌گذاری هوشمند تغییر خواهد کرد. بر این اساس:

• کسب‌وکارهای کم ریسک از ۲۳ فروردین در همه استان‌ها به جز تهران کار خود را آغاز می‌کنند، در تهران از ۳۰ فروردین.
• از ۲۳ فروردین دو سوم کارمندان باید به سر کار خود بازگردند. ساعت کار هم از هفت صبح تا ۱۴ بعدازظهر است.
• عبور و مرور درون استانی آزاد می‌شود اما عبور و مرور بین استان‌ها از ۳۰ فروردین به بعد امکان‌پذیر است.
• مدارس و اماکن مذهبی هم تا ۳۰ فروردین تعطیل هستند.

کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس معتقدند این کار می‌تواند باعث گسترش مجدد بیماری شود. آن‌ها با اشاره به اعلام سازمان بهداشت جهانی که «اگر کشورها برای خروج از تعطیلی‌ها بدون کنترل و پایش دقیق بیماری (تقویت نظام بیماریابی، افزایش سواد سلامت عمومی جامعه و …) عمل کنند، وارد یک چرخه معیوب تعطیلی، کنترل ضعیف و مجدداً تعطیلی می‌شوند» از دولت خواسته‌اند به این توصیه به صورت جدی توجه کند.

به‌کارگیری سیاست آزمون و خطا

در ادامه این گزارش با اشاره به تلاش دولت برای ایجاد تعادل میان دوگانه سلامت و اقتصاد، نوشته شده که

به نظر می‌رسد کشور هنوز به رویکرد مشخصی نرسیده و در حال آزمون و خطا بین سیاست‌های مختلف است و تلاش می‌کند ضمن عادی‌سازی در بخش اقتصادی، فاصله‌گذاری اجتماعی را نیز رعایت کند که در مورد میزان موفقیت آن به صورت فعلی تردید جدی وجود دارد.

نویسندگان گزارش برای اثبات گزاره بالا، از نحوه برخورد چین و کره جنوبی با کروناویروس مثال زده‌اند که در چین محدودیت رفت‌وآمد به گونه‌ای بود که تقریبا حدود دو ماه طرح تعطیلی کامل به اجرا درآمد. در کره جنوبی اما به گونه‌ای دیگر عمل شد. مسوولان کره‌ای به جای اعمال محدودیت‌ها، راهبرد افزایش تست‌های گرفته شده همراه با ردیابی تماس افراد مشکوک و مبتلایان به طور گسترده را در پیش گرفتند. نکته جالب آنجاست که در ایران نه روش چینی به طور کامل اجرا شد و نه روش کره‌ای.

مرور آنچه که در بالا مطرح شد، نشان می‌دهد دولت برای مقابله با شیوع کروناویروس نتوانسته موفق عمل کند. اما چه باید کرد؟

فاصله‌گذاری مداوم اجتماعی و افزایش آزمایش‌ها

کارشناسان مرکز پژوهش‌ها معتقدند از آنجا که تحت هر شرایطی و با هر نوع مدلسازی، تا پایان سال 99 ویروس کرونا در ایران وجود دارد، مگر آنکه واکسن قطعی ساخته شود، شرط موفقیت نسبی در مقابله با شیوع کروناویروس (با توجه به امکان پذیر نبودن قرنطینه کامل در طولانی مدت) فاصله‌گذاری مداوم اجتماعی همراه با تقویب بخش بهداشت کشور به ویژه برای انجام تست حداکثری و بیماریابی و ایزوله بیماران و اطرافیان به میزان موثر و قابل توجه است.